Attmed står atter eit utdrag av Anders Arrebos Hexaëmeron (skrive i 1630-åra). Denne gongen har vi flytt oss over frå kapitlet «Første Uges femte Dag», om skapinga av fisk og fuglar, til «siette Dag», om «Diurs, Ormes, oc Menniskes Skabning», og fascinasjonen hans for Nord-Noreg er enno påtakeleg.

Og denne gongen er vi i Finnmark, mellom samane. Mykje som vart skrive om samane i denne tidsperioden, er ikkje hyggjeleg lesnad – eit kjent døme er Peder Claussøn Friis’ ord: «De ere allesammen grumme Troldfolck, huis Lige jeg icke troer at hafue nogenstefs værit.»

Men Arrebo er mellom dei med positiv skildring av folket. Det gjer han gjennom ei makelaus hyllest av reinsdyret. Arrebo går fram på same måte som før omtala: Apostrofe (tiltale) og perifrasar (omskrivingar) av dyret, der han viser korleis det gjev materiale og mat til samane, til alle omkverve av livet deira.

Til sist set han opp ein kontrast mellom gåvene reinen tilbyd og det spartanske livet dyret sjølv lever. Vi kjenner også denne gongen att norske gloser, som «rein» med i og «blå», som i ein randnote blir forklåra som «7 norske mile», altså «dagsreise», som i «fara frå blå til blå». Og her nyttar Arrebo jamvel eit samisk ord: «kyrris», samisk «geres», ein slede.

Så lenge det er snø i Finnmark, vil reinen pryde i diktet mitt, avsluttar Arrebo. Verslina er sjølvsagt prega av si tid – det er skrive i den vesle istida, og i framtida, med klimaendringar, er det uvisst om snøen blir liggjande i Finnmark. Men vi skjønar likevel denne bravuren til slutt. Hyllesta av reinen skal stå til evig tid. Reinsdyret har vel knapt fått større lovtale, korkje før eller sidan!

Ronny Spaans

Hexaëmeron (utdrag)

Du Reins-diur mørke-graa paa fielde-kam oc Tinde,

Du hiorte-tacked Hæst for haar-før Lappe-finde,

Du bær en mæctig priis blant Diur i kolde Lande,

Paa Snee-tact Finde-Kirk mood iiskold Zemblæ Strande.

Hvad hâr den Huus-vild Find, om du ham icke klædde?

Hvem skuld’ hans Liif fra Død paa fielde-ryggen redde?

Hvor saadan sviend Kuld betager Klipper alle,

At Vand i højden kast, half Iis kand nederfalde:

Din tyk-kort-haared Huud er da hans Hat oc Hue,

Naar hand paa Skien gaar i Jagt med Piil oc Bue.

Du est hans Bracker varm’, hans Skind-stack, snefre trøje,

Hans Hooser, Handske, Skoo, oc Støfle vel til nøje,

Hans Seng hand hviiler paa, hans Telt naar Sneen drifver,

Ja, eenste Malke-Koo, ham Smør oc Ost du gifver:

Dit Kiød hans nydlig Mad, ofvr Hare-vildbrad lecker,

Din Melk hans søde Mød, naar hand af Jagten trecker.

Du est hans Sølf oc Guld, hvo Datter sin vil feste,

Da est du Koo oc Soo, oc Brud-Skat end den beste:

Vil Field-mand Nabo nest kort veis (ofvr hundret Miile),

Besøg’ i andet Lejr; kand Rein som Fuglen iile,

Oc for en Kyrris læt, try blaa hver dag oprende,

Oc dermed femte dag vel snart Lyst-reisen ende.

End er din føde læt, din Hosbond intet koster,

Steen-mos din Spiisning er, det Somrer eller froster.

Naar Field er Snee-betact, Natuuren ham det lærer,

Hand slaaer sig giennem Snee, med Mact-søgt-mos sig nærer.

Hvoraf eractis læt, det Diur i slette Lande,

Besværlig lefve kand, hvor Steen-berg er fra haande.

Klein-tærend’ er det oc, af mos indknyt i næfve,

Foruden Hunger-tvang een gandske Døgn kand lefve.

O Diur, ô ædle Diur, du nydlig Rein, du tamme,

Men Snee er Norden fields, du i min dict skal bramme.

Anders Arrebo