Kommentar

Jan H. Landro

Truleg blir ikkje ein einaste av kvalitetsfilmane som var synte på Cine Latino-festivalen i Bergen sist helg, å sjå på kino her i landet. Kanskje slumpar det til at ein eller to kjem på norsk fjernsyn, men rekn ikkje med det.

Denne unnlatingssynda får skje år etter år trass i at Sør-Amerika for lengt har etablert seg som ein svært viktig filmregion. Ikkje berre i kraft av talet på produksjonar, over 700 kvart år, men også i kraft av høg kvalitet og stor spennvidde. Fem av dei siste sju Oscar-prisane for beste regi har gått til latinamerikanarar, og fem av dei åtte for beste fotografi. Men her heime blir vi tvangsfôra med hollywoodgraut.

Breitt utval

Trass i koronarestriksjonar blei festivalen avvikla i god orden og med rikeleg avstand. Tretten filmar frå ni land – dei fleste av dei slit med korrupsjon, vanstyre, fattigdom og anna elende, noko både fiksjonsfilm og dokumentarfilm tydeleg får fram. Men det betyr ikkje at festivalen berre syner tristesse og tungsinn. Truleg er utvalet ganske representativt med tanke på å få fram vesentlege sider ved det som skjer på den sørlege filmfronten.

Især to fiksjonsfilmar er av slik kvalitet og – kvar på sitt vis – så spesielle at det grensar til det kulturkriminelle om ingen importør tek dei inn til landet, og kinoane gir dei visingstid. Dei gir oss forteljingar med mange lag og lèt oss oppleve ulike sider ved det å vere menneske.

I A vida invisível (Eit usynleg liv) skildrar den brasilianske auteuren Karim Ainouz korleis to systrer i Rio på 1950-talet blir skilde på grunn av farens fordommar og løgner, korleis kjærleiken og lengten mellom dei aldri døyr, korleis dei på eit tidspunkt uvitande oppheld seg på same staden, og korleis sanninga først kjem for ein dag då det er for seint. Filmen er eit rørande menneskeleg drama om to kvinner som aldri får realisert draumane sine, som heile tida lengtar og må finne seg i ein annan lagnad enn dei hadde sett føre seg. Glimrande spel og god fotografering lyftar produksjonen.

Meisterverk

Makelaus er tragikomedien El cuento de las comadrejas (Røyskattens forteljing), av den argentinske Oscar-vinnaren Juan José Campanella. Ei aldrande filmdiva bur i eit gammalt kråkeslott saman med mannen sin og to venner, som alle har ein filmkarriere bak seg. Eit sleipt par oppsøkjer dei, og dette utløyser ei historie med mange vendingar og hauk-over-hauk-spel i stadig nye variantar. Her er replikkvekslingar som eit fyrverkeri, sarkasmar avleverte med den største eleganse og eit svært nyansert spel. Og etter kvart som historia utviklar seg, får ho stadig nye menneskelege dimensjonar. Eit meisterverk.

Slik Noreg aldri synest å kunne gjere seg ferdig med okkupasjonsåra og motstandskampen, ser det ut til at fleire søramerikanske statar, især Chile og Argentina, enno har mykje ugjort om temaet militærkupp, militærdiktatur og motstand. Men Marighella, regissert av Wagner Moura, tek oss med til Brasil og Carlos Marighella, som leia og ofre livet i motstandskampen mot militærdiktaturet i Brasil på slutten av 1960-talet. Det er rått og forferdeleg og minner til tider om amerikanske gangsteroppgjer. Men dette er neppe grunnen til at diktaturvenn og president Bolsonaros sensur har nekta filmen vist i Brasil.

Overmakt

Ikkje mindre sterkt inntrykk gjer Máxima, regissert av Claudia Sparrow, om kvinner som tek opp kampen mot ei dødeleg overmakt i trua på at dei ein dag skal sigre. I Andesfjella i Peru er det analfabeten Máxima Acuña som nektar å la seg kue av eit av verdas største gullgruveselskap, som prøver å drive henne vekk frå garden fordi dei vil ha tak i han. Ho er eitt med naturen og blir både ein miljøhelt og ein forkjempar for menneskerettane i ein heroisk kamp mot overmakta.

I Mexico by kjempar den populære radioverten Carmen Aristegui mot korrupsjon og falske nyhende. Dokumentarfilmen Radio Silence av Juliana Fanjul viser korleis Aristegui får sparken etter ei stor avsløring, men nektar å gi seg og etter kvart etablerer ein ny stasjon på nettet. Heile tida møter ho motstand i dette landet der kritiske journalistar lett kan få ein for tidleg død.

Jan H. Landro er forfattar, kulturjournalist og fast skribent i Dag og Tid.