Den Nationale Scene

Linn Ullmann:

De urolige

Manus og regi: Annika Silkeberg, fritt etter Karen-Maria Billes dramatisering
Omsetjing: Cecilie Løveid
Scenografi, lys og kostyme: Jenny André
Musikk og video: Fredrik Arsæus Nauckhoff

Det er ikkje lett å vere barn. Men heller ikkje å vere foreldre – især om du har eigne ambisjonar, eigen karriere du vil dyrke. Dette, og mykje meir, har Linn Ullmann skildra på framifrå vis i den rike og fint balanserte romanen De urolige (2015). Den nedstrippa utgåva vi får sjå i Teaterkjelleren på DNS, tek fint vare på utvalde motiv frå boka og kombinerer nådelaus realisme og vàr poesi.

Teaterstykket er ei 80 minutts versjon av Linn Ullmanns over 400 sider tjukke, sjølvbiografiske roman om livet med to berømte foreldre – Liv Ullmann og Ingmar Bergman. Teksten har vore gjennom ei nordisk vandring før han kom til Bergen. Danske Karen-Maria Bille dramatiserte boka til eit stykke for tre kvinneroller, som gjekk på Dramaten i Stockholm sist haust. Så har den svenske regissøren Annika Silkeberg korta ned og forma om Billes tekst og gjort den eine rolla til mannsrolle, som i romanen. Og Cecilie Løveid har til sist gitt teksten norsk språk.

Døden

Handlinga er plassert på Fårö i Østersjøen, der den berømte regissøren levde siste del av livet sitt. Jenny Andrés matte, grå scenografi er dominert av eit stort basseng, som tallause, svarte ballettsko blir heiste ned i og opp av, og som dei tre medverkande vassar og «sym» i. På treveggene rundt blir sjøen som omgir den vesle øya rett nord for Gotland, projisert.

Mange motiv er vovne saman i denne tolkinga, men to står fram som sentrale – det svikta barnet og døden. Dei skilde foreldra ville vere frie og visste knapt korleis ein tar hand om eit barn. Omsorgssvikt ville ein ha kalla det om ikkje foreldra var så berømte. Barnet blir ein kasteball. Ho vil vere saman med dei begge, «men det var aldri oss tre». Slik blir det også ei sterk historie om lengt og fråvær.

Men det handlar også om tid og døden som ventar. Faren er aldrande, han merkar korleis han er i ferd med å miste grepet om livet og om seg sjølv. Og dottera blir hjelpelaust vitne til det som skjer.

Fiksjon eller dikting

Susann Bugge Kambestad har nerve og nærvær i spelet sitt, og får nyansert og truverdig fram korleis hovudpersonen er splitta mellom barn og vaksen og korleis motstridande kjensler slåst i henne. Ein fin prestasjon. Gerald Pettersen speler den aldrande faren med resignert ro, medan Marianne Nielsens mor tidvis verkar i overkant hektisk.

Ingen av dei tre personane i stykket har namn. Det gjer framsyninga meir allmenn, tematikken er jo også noko som vedkjem dei aller fleste av oss. Likevel er det problematisk, i romanen som i dramatiseringa, at vi veit kven dei tre personane er – utan å kunne vite kva som er fiksjon og kva som er dikting. Ideelt sett skulle ikkje dette ha noko å seie for opplevinga, men eg sit stundom med ei kjensle av at det likevel gjer det – især i nokre scener der Marianne Nielsen framstiller mora, altså Liv Ullmann, som nokså alkoholisert.

JAN H. LANDRO