Roman

Lotta Elstad:

Jeg nekter å tenke

Flamme 2017

Når eg les bøker av unge forfattarar som skildrar kor kjipt og vanskeleg livet er her i Noreg, vekslar eg mellom å tenkje at dei viser fram reelt, samfunnsskapt stress, og den mindre empatiske impulsen: «Men kor lett kan ein eigentleg krevje at livet skal vere?» Slik også under lesinga av Lotta Elstads roman, Jeg nekter å tenke.

Dermed er eg like gretten som Elstads hovudpersonar, for dette er trass alt ein komedie, ein sjanger som baserer seg på tendensiøs framstilling og urimelege overdrivingar. Legg så på at lite rører meir opp i kjenslene enn møtet mellom kropp og politikk, og du skjønar at dette er potensielt provoserande humor.

Taktisk kontrafaktisk

Elstad har markert seg som venstreradikal heilt frå sakprosadebuten En såkalt drittjobb i 2008. Den tredje romanen hennar styrkjer inntrykket av ein godt over snittet kunnskapsrik og slagferdig forfattar med mørk og tørrvittig humor. I Et eget rom (2014) hadde ho ein pensjonert professor som hovudperson, og ein stil som fekk meg til å samanlikne henne med Dag Solstad og Vigdis Hjorth. Sjølv om språket i denne romanen er prega av sjargong og dei multimediale kommunikasjonsformene vi no surfar gjennom dagen på, har ho framleis den gamalmodig gretne stilen inne: «Virkedager, presiserer [legen]. – Omtrent som posten? sier jeg, men han er for ung til å huske posten.»

Jeg nekter å tenke ser ut til å vere skriven i harnisk etter at KrF i mars 2016 føreslo å innføre «obligatorisk refleksjonstid» for kvinner som kjem til lege for å bestille abort. Romanen er kontraktfaktisk i at den obligatoriske «tredager’n» her er innført, og verkar difor som eit varsku om kva eit slikt politisk grep kan føre til for kvinner som alt er i ein vanskeleg situasjon.

Hovudpersonen Hedda er ein frilansskribent som har mista dei faste oppdraga, og blitt smelt på tjukka i eit hovudlaust forsøk på å kome over at ein akademisk underart av rasen «kulturmann» har dumpa henne. Barn? Moralske og eksistensielle val? Det kunne ikkje ha passa dårlegare. Alle som har vore deppa, veit at det blir vanskeleg å tenke, noko som ein her må seie både har skapt situasjonen og gjer vidare krisehandtering vanskeleg.

Infantil økonomi

Elstad har ein stil som nærmar seg det slagferdige essayet like mykje som den gode forteljinga. I det minner ho både om Hjorth og svenske Lena Anderssons skildringar av desperate kjærleikshandlingar. Elstad tangerer ikkje førebileta i akutt, emosjonell intensitet, likevel er dette både stimulerande og underhaldande lesing.

Men handsaminga av kjenslene knytt til det å ha eit foster i magen er ikkje så overtydande. Eg synest òg at forfattaren har ein tendens til å infantilisere vaksne kvinner gjennom framstillinga av Hedda. Rett nok finst det tider i livet kor det kan vere bra å stenge av vanskelege tankar, og eit svangerskap er ei slik tid. Men ikkje om ein vurderer abort. Ja visst er det vondt både å tenkje og velje, men er det så urimeleg at ein må bestemme seg for abort i løpet av dei tolv første vekene? Og kor stort problem er det eigentleg at ein ikkje får utført eit medisinsk inngrep same dag som ein ber om det?

Det gir likevel meining å sjå indignasjonen i skildringa i samband med den totale livssituasjonen. Kanskje er infantiliseringa ein respons på brutaliseringa? Romanen er meir treffsikker i skildringa av eit arbeidsliv og ein bustadmarknad prega av uvisse og juridiske gråsoner. Karakteren Milo er eit blinkskot som personifisering av den nye europeiske økonomien, han streifar Europa i bubil, på evig jakt etter strøjobbar, full av teoriar om alt frå politikk til kaninoppdrett.

Elstad kan nok provosere, men ho peikar også på konsekvensane av ei samfunnsutvikling vi ikkje kan nekte å tenkje på. Og det hjelper å le.

Merete Røsvik Granlund

Merete Røsvik Granlund er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.