Meredith Monk er høgaktuell no når plateselskapet ECM har gjort mange av dei viktigaste verka hennar lettare tilgjengelege via strøymetenester på nettet.

Ho voks opp i ein musikarfamilie og dreiv med både dans, song og teater i oppveksten, ein kombinasjon som ho seinare har bruka aktivt i komposisjonskunsten. Dei tidlege verka hennar henta mykje frå performance- og installasjonskunst, og ho har laga fleire filmar.

Monk vart fødd i New York i 1942, gjekk ut av Sarah Lawrence College i 1964, der ho studerte dans, kunst og koreografi, og etablerte nokre år seinare The House – eit kunstnarfellesskap og dansekompani som arbeidde på tvers av fagområde og sjangrar. Ho hadde eit gjennombrot med verket 16 Millimeter Earrings, både i den meir alternative delen av kunstnarkrinsen i New York og for si eiga retning vidare. Her fann ho ein måte å kombinera alle kunstuttrykka ho arbeidde med i ein stor komposisjon.

I 1971 debuterte ho med albumet Key, og på midten av 1970-talet oppretta ho si eiga vokalgruppe der ho utforska stemmebruk, vokaltekstur og eksperimenterte mykje med form. Ho har heile tida arbeidd med å utvida grensene for røysta, og ho tek inn koreografi frå film og dans i korverka i eit særs omfattande og rikt spekter av kunstnarlege uttrykk.

Pedagogisk talent

Monk synest også å vera eit stort pedagogisk talent, noko ein kan sjå i måten ho hentar ut det beste i vokalensembla sine på, eller i måten ho underviser song og kunst til born; ved å lata dei få gjera ting på eigne premissar, og sjølv utvikla kreative idear i kvart prosjekt.

For Monk er røysta ein del av kroppen på same tid som det er eit instrument. Det å syngja og skapa musikk er noko kroppsleg. Songane treng ikkje tekst for å uttrykke meining: Lydane gjev meining og kommuniserer direkte i seg sjølv. Dette er ein måte å instruera, undervisa, og arbeida på, som på mange måtar bryt med den klassiske vestlege vokaltradisjonen som var rådande då Monk var ung.

Mykje av musikken hennar minner ein på eit vis om ein slags folkemusikk frå land som ikkje eksisterer, eller kanskje noko som kunne ha vore skapt av livsformer frå ein annan planet, om ein freistar høyra det for seg.

Godt utgangspunkt

Dolmen Music er eit godt utgangspunkt å byrje med om ein vil utforska musikkuniverset til Monk. Komposisjonen er nettopp ei heil verd i eitt stykke – med store delar av vokalspekteret til Monk på om lag 24 minutt, arrangert for songgruppa hennar, Meredith Monk & Vocal Ensemble.

Andre døme er «Morning Song» frå albumet Book of Days og «Cow Song» frå Our Lady Of Faith. Båe er tidlaus og stadlaus solo vokalmusikk, som teken ut av ein Tarkovskij-film. Dei inneheld tema som i eine augneblinken høyrest ut som noko som kunne vore skapt i mellomalderen, og i neste, like gjerne kunne høyrd heime i ein futuristisk science-fiction film.

«Eon» og «Ritual Zone» frå det siste albumet hennar, On Behalf Of Nature, og «Clusters» frå Songs Of Ascension er uhyre godt komponert og framført instrumentalmusikk, med nikk til komponistane Steve Reich, Philip Glass og Arvo Pärt. Her tek Monk i bruk mellom anna tette strykestemmer, polirytmisk vibrafonspel og eksperimentell perkusjon. Lytt til Meredith Monk om du vil ha ein rik og annleis musikkoppleving!

Stein Urheim

Stein Urheim er musikar og fast skribent i Dag og Tid.