Historie

Baard Herman Borge

I eit elles godt innlegg om tyskarjentene 2.11, hevdar Arild Vøllestad at 3000–5000 kvinner blei «internerte eller arresterte» våren og sommaren 1945, og vidare at dette i nokon mon skuldast at heimestyrkane (HS) ville verja dei mot trakassering. Båe delar er feil. Tala hans, som ein finn i rapporten HL-senteret i fjor utarbeidde for Regjeringa, gjeld berre dei av kvinnene som blei internerte i lengre tid utover sommaren og hausten. Det samla talet på tyskarjenter som blei arresterte ved frigjeringa og så haldne fanga i nokre dagar eller eit par veker, var høgare, tidlegare overslag ligg på 10.000–12.000.

Dei fleste blei tekne til fange av HS-folk. Var motivet deira å verja kvinnene, slik Vøllestad tenkjer seg? Ifølgje historikaren Kåre Olsen ønskte både HS og politiet rett og slett å straffa kvinnene, og oversåg medvite at dei mangla lovheimel. Av mange hundre avhøyrsrapportar viser kun eit fåtal til akutt fare for overgrep frå befolkninga som grunngjeving for å fengsla ei tyskarjente. At HS-menn mange stadar tolererte, eller sjølv tok del i hårklipping og andre overgrep mot desse kvinnene, høyrer òg med i biletet.

Den grunnlovsstridige praksisen med å arrestera og internera tyskarjenter, er elles del av eit større problem som det no er på høg tid å ta opp til ny vurdering. Mange sider ved det gigantiske rettsoppgjeret etter krigen er faktisk tvilsame sett i lys av i alt ni grunnlovsparagrafar og -prinsipp, som rettshistorikaren Lars-Erik Vaale og eg viser i boka Grunnlovens største prøve: Rettsoppgjøret etter 1945 som Spartacus forlag gjev ut 3. desember.

Baard Herman Borge er førsteamanuensis ved Universitetet i Tromsø.