Ein folkedanningsmann par excellence er død. Eg trefte Frank Aarebrot i september 1969 på Yale. Han kom som professor Stein Rokkans assistent, eg kom som Fulbright-stipendiat på statsvitskap. Det skulle bli eit gneistrande år med lange vakenetter på datasenteret (eg skjøna fort at holkortkøyringar ikkje skulle bli forskingsvegen min) og omfangsrike lunsjar med internasjonale vener på Saybrook College. Nixon hadde nett vunne valet. Det var mykje å forstå.

Vi heldt saman, vi utlendingar, med berre nokre få token Americans. Frank og eg sjarmerte kvinnene ved kassa i colleget slik at dei sleppte oss inn gratis eit heilt år med blink i auget. Eg er den einaste som tvinga Frank til å symja. Eg var alt i 1969 redd for helsa hans. Men han vart så våt, klaga han.

FRANK OG ARISTOTELES

At eg trefte Stein Rokkan og Frank der, endra livet mitt. Eg skjøna at samanliknande perspektiv på statar, nasjonar og folkerørsler gav varig innsikt ut over augneblinken og utgjorde ein systematisk disiplin med røter attende til Aristoteles' Politikken. Der las vi om samanhengen mellom styreformer – oligarki, aristokrati og demokrati – og klassetilhøve. Vi fylgde førelesningane med Rokkan og Juan Linz, der Linz tok oss med til valmønstra i Weimarrepublikken gate for gate (!), og Rokkan kasta seg ut i vedunderlege makrohistoriske oversyn som lyfte blikket. Frank og eg sat på orkesterplass til Max Webers etterfylgjarar. Hui, kor det gjekk!

Frank sa det rett ein gong: Vi var svineheldige som fekk studere med slike folk.

BAKTERIELL YRKESSKADE

Som Rokkan-elev og førelesar tok Frank nett opp desse perspektiva. Kull på kull av studentar i samanliknande politikk og historie fekk ei innføring i europeisk politikk som nok har forma mange.

Frank sa at han er den einaste statsvitaren med ein yrkesskade. Under valobservasjon i Bulgaria fekk han ein bakterie som ikkje gav seg. Det kosta han foten og fekk han til å verke som ein godsleg Kaptein Krok utan sverd.

LASAGNE OG AMERIKANSK POLITIKK

Frank etterlèt seg eit hav av anekdotar, både folkeleg og akademisk krevjande som han var. Høgdepunktet i 1970 var nok ekspedisjonen vår til Washington DC. Der trefte vi høgsterettsdomar William O. Douglas som nett hadde gjeve ut ei bok kor han tok til orde for opprør (!).

Midt i all ståheien møtte vi også senator J. William Fulbright som stutt tid etter skulle miste senatplassen fordi han ikkje pleidde heimepublikummet sitt i Arkansas godt nok. Vi møtte også kongressmann C.W. Hays som meinte den fremste plikta hans var å svare på førespurnader frå husmødrer i valdistriktet hans i Ohio om oppskrifter på lasagne. Han fall seinare etter å ha blitt teken i lyst med prostituerte. Akk ja, sic transit.

Frank var ikkje til å halda styr på med alle spørsmål og innspel. Etter å ha blitt trakassert for femtande gong av tiggarar på gata braut han ut oppgitt: «Eg kan ikkje sjølv erstatta skorten på eit sosialdemokratisk velferdssystem i dette landet!»

KUNNSKAP ER GØY

Frank og eg var som statsvitskapens Knoll og Tott fleire gonger i Studentsamfunnet i Bergen. Vi hadde ein avtale no i november om frukost. Frank gjorde samfunnsfag til ei fantasieggjande verksemd med store tidsspenn der Noreg vart sett på i europeisk overljos.

Gløym ikkje at han var nederlandsk gift med sin Marian og tala språket flytande. Han hadde ein kombinatorisk intelligens og var rask som toget med å henta fram kunnskap frå alle krokar. Han elska dei finurlege brokkane. Ved sida av val, han kunne med Rokkan seia at eg er interessert i val fordi der kjem ein på hald av dei store samanhengane i samfunnet, var det partisystem som opptok han. Han skreiv om partia i det demokratiske Aust-Europa ut frå Rokkans partisosiologi og fylte på sett og vis ut verket til læremeisteren. Rokkan var mest oppteken av dei opne systema der partia kunne konkurrere med programpakkane sine.

Om Frank skulle døy, så var det stilriktig at det skulle skje no, berre dagar før eit val. Han hadde avlagt førehandsstemme frå sjukesenga.

Eg er viss på at han og Rokkan vil ha mange gode seminar i himmelen – om Rokkan slepp til.

Bernt Hagtvet

PS Dei som vil møte Frank som forskar kan lesa det fine kapitlet hans i Mitchell/Berg-Schlosser (red.) Conditions of Democracy in Europe 1919­–39 (Macmillan, 2000): «Netherlands: Early Compromise and Democratic Stability», ss. 321–335.