Lytt til artikkelen:

Det Samiske Nasjonalteatret Beaivvas

Jon Tombre:

Olbmot/Folk – skygger fra fortiden

Tekster: Lars Göran Pettersson.
Musikkansvarleg: Roger Ludvigsen
Lyddesign: Eirik Blekesaune
Grafisk animasjon: Sabina Jacobsson

Når ein smakar på ein matrett for fyrste gong og enno ikkje heilt veit om ein likar han, seier ein gjerne høfleg: Dette var interessant mat. Av og til har ein lyst til å seie det om teater òg. Når ein ser Jon Tombres framsyning Olbmot, som er langt nærare avantgardistisk performance enn tradisjonelt teater, har ein lyst til å vere velviljug, av di det er prisverdig at nokon gjer noko annleis i norsk teater, ikkje minst noko som ikkje er føreseieleg. (Det ser vi nemleg meir enn nok av elles.) Likevel er det vanskeleg å klappe seg raud i hendene – av fleire årsaker.

Som alt nemnt er ikkje dette noko vanleg skodespel med dialogar og rollefigurar. Tekstbrokkar og pantomimiske innslag vert framførte meir som i ein kabaret, som enkeltnummer, stort sett akkompagnert av levande musikk – klassiske perler. Tekstane kjem dels på samisk, dels på norsk, og dei inneheld dokumentasjon på rasehygieniske tiltak gjennom historia, med døme frå både Afrika, Amerika, Auschwitz og vårt eige nordlege Noreg. Tematikken er viktig nok.

Visuelt er framsyninga i stor grad dominert av store papirrullar som vert rulla ut og rulla saman att, dei vert både teppe og gardiner, kan hende eit bilete på løyndomar som ein både skal gøyme og avsløre. Det mest effektfulle å sjå på er likevel Sabina Jacobssons naivistiske animasjonar på den store bakskjermen. I dette elementet aner vi eit mål med stykket som ligg i grenselandet mellom galgenhumor og mørkt alvor. Viss vi skjøner det rett, og at dette er noko av hensikta, må vi diverre òg erkjenne at aktørane på scenen ikkje lukkast like bra. Dei direkte framføringane av tekst fungerer godt nok, med stillfarande nærvær, men her er òg songinnslag som nok skal parodiere folkelege musikksjangrar. Desse er dårlege. Skal ein parodiere noko, må ein vere minst like god som det ein hermar etter. Ikkje dårlegare. Og kvifor i det heile gjere det? OK, vi skjøner dette med å måle seg svart i fjeset og syngje «Swanee» i sur parodi på Al Jolson. Men er det ikkje allereie eit utdatert poeng? Direkte vondskapsfullt og åndssnobbete verkar det å bruke Ole Ivars-låta «Jag trodde änglarna fanns» som ein grotesk slutteffekt. Her er det mest umogleg å skjøne kva ein eigentleg vil seie, og kva det er ein vil til livs.

Den instrumentale biten av Olbmot er elles god og står i effektivt relieff til det brutale tekstinnhaldet. Det beste ein her elles kan seie, er at ein ikkje keiar seg, for dette liknar ikkje på noko anna, og ein veit aldri kva som kjem i neste augneblink. Men kva publikumsappell Olbmot vil få på turné i Nord-Noreg, er ikkje godt å seie. Olbmot hadde premiere på Svalbard 6. februar og gjesta Det Norske Teatret sist helg.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.