Eg hadde aldri trudd at så mange fryktelege ting kunne hende på ei veke! Eg hugsar mor mi si historie om korleis ho, mor hennar og far hennar kryssa den vide Volkhov-elva i ein forfallen trebåt den første dagen av krigen. Det var om morgonen 22. juni 1941 – dagen da tyskarane gjekk til åtak på Sovjetunionen. Far hennar skulle i krigen. Mor mi såg han aldri att.

Den 24. februar 2022 fall dei første russiske missila over Kyiv. Klokka fem om morgonen vart kona mi og eg vekte av eksplosjonar. Det var tre av dei. Så, ein time seinare, kom to eksplosjonar til – og så vart det stilt. Stille, som vi treng for å konsentrere oss, vert sjeldnare no.

Det var vanskeleg å tru at krigen hadde byrja. Det vil seie, det var alt klart, men eg ønskte ikkje å tru det. Du lyt venje deg psykologisk til at krigen har byrja. For frå den augneblinken er det krigen som bestemmer korleis du skal leve, korleis du tenkjer, korleis du tek avgjerder. Dagen før krigen braut laus hadde borna våre floge inn frå London, og hadde drege til den vakre byen Lviv i Vest-Ukraina. Dei ville vitje kafeane, musea, mellomaldergatene i det gamle sentrumet.

Dagen før starten på krigen møtte eg min gamle ven Boris, ein armensk kunstnar som har budd i Kyiv i 30 år med den ukrainske kona si. Han har lenge vore ukrainsk statsborgar, og har hatt kreft dei seinare åra.

Boris såg forvirra ut. Han hadde nettopp kome ut frå sjukehuset, der han hadde gjennomgått enda ein operasjon.

«Du veit,» klaga han, «eg har store problem med å hugse! Etter den førre operasjonen kjøpte eg eit gevær for å forsvare Kyiv. Kona mi sette forbod mot å oppbevare det heime. Eg gav det til ein ven som skulle ta vare på det, men eg hugsar ikkje kven? Eg har spurt alle, men alle seier at eg ikkje har gjeve dei noko gevær!»

Eitt av problema til Boris er at han har for mange vener. Halve Kyiv elskar han, han stoler på alle, og set pris på å snakke med alle om alle slags saker.

Eg veit ikkje om han fann att geværet sitt. Men eg er viss på at han hjelper militæret ein eller annan stad. Kan hende fyller han sandsekkar til barrikadar, kan hende grev han skyttargraver.

Ein annan av venene mine, Valentin, ligg på sjukehus. Han er lækjar sjølv, men har pensjonert seg. Han har lide av diabetes i mange år, og vart nyleg koronasjuk. Komplikasjonar gjorde det naudsynt å amputere først det høgre beinet hans, så det venstre. Han låg på intensiven i åttande høgda, der eg vitja han ofte. Kona hans var redd for at russarane kunne treffe høgt oppe i sjukehuset med ein rakett eller ei bombe, og sytte for at han vart flytta til fjerde høgda. Der er han framleis. Og kona er aldri langt unna, kvar dag lagar ho mat til han. Det er nesten ingen pasientar att på sjukehuset. Og medisinar finst mest ikkje.

Og vi, som første krigsnatta var saman med ei veninne, den engelske forfattaren og journalisten Lily Hyde, som har budd i Kyiv i mange år, valde å dra til landsbyen. Landsbyhuset vårt ligg ikkje så langt unna, berre 12 mils veg.

Da portforbodet vart heva, sjekka eg Google Maps og såg at vegen frå Kyiv mot vest, i retning landsbyen vår, var open. Vi pakka tinga våre, tok med maten frå kjøleskåpet og frysaren, lessa alt i bilen og la ut på vegen.

Dessverre hadde situasjonen endra seg. Da vi nådde utkanten av byen i vest, stod trafikken bom stille. Mange av bilane hadde nummerskilt frå andre byar, som Dnipro, Zaporozjye, Kharkiv og til og med Donetsk og Luhansk.

Eg innsåg at desse folka hadde vore på veg i minst to dagar. Du kunne sjå det på dei bleike andleta deira, i det trøytte augo, i måten dei køyrde på.

På vegen ringde kona mi til venen sin Lena, ein musikklærar ved kunsthøgskulen i Kyiv. Ho spurde om Lena ville bli med oss til landsbyen. Lena klarte først ikkje å bestemme seg. Til slutt sa ho at ho og sonen ville bli med oss.

Dei gjekk til vegen og venta i 20 minutt før vi nådde fram til møtestaden. Dei sprang mellom lastebilar og bussar for å nå fram til bilen vår, og klemde seg inn i baksetet med koffert og alt. No var bilen full.

Reisa til landsbyen tek vanlegvis ein time. No tok ho fire og ein halv. Vi køyre forbi forlatne bilvrak, vi såg kanonane og panservognene som var sette opp for å forsvare Kyiv, vi såg militære køyretøy som kom i båe retningar på den sida av vegen som vanlegvis blir brukt av bilar som skal til Kyiv. Svært få bilar køyrde den vegen no.

Hjartet mitt var tungt. Alle var stille. Eg skrudde på radioen og vi høyrde på nyheitene. Nyheitene kom no frå fronten. Fronten var no overalt. Fronten var no 3000 kilometer langs grensa til Russland og Belarus. Kharkiv and Mariupol vart bomba, hundrevis av tanks hadde kome inn på ukrainsk territorium frå fleire sider, også frå Krim. Ballistiske rakettar kom frå territoriet til Belarus og råka ukrainske byar.

Nyheitene roa oss ikkje, men dei fekk oss til å gløyme trafikkorken.

To ukrainske kampfly flaug lågt over oss. Vi høyrde eksplosjonar. Lydane vart høgare medan vi køyrde. Så høyrde vi på radioen at det var kampar ved Gostomel-flyplassen i nærleiken. 34 helikopter hadde landa der og sett av russiske soldatar. Russarane hadde klart å sprengje «Mriya» («Draum»), verdas største transportfly. Det var teikna av den kjende ukrainske flydesignaren Oleg Antonov og bygd i berre eitt eksemplar ved flyfabrikken i Kyiv. FN hadde leigd flyet for å frakte naudhjelp til Afrika. No var det borte.

Flyfabrikken til Antonov var årsaka til at familien min flytta frå Leningrad til Kyiv. Far min fekk jobb der som testpilot etter at han var ferdig med tenesta i Den raude hæren. Kanskje ville han ha flytta til Kyiv uansett for bu med bestemor mi. Men Antonov-fabrikken inviterte han til å arbeide der, og nokre år seinare gav fabrikken oss eit husvære like ved rullebanen, i sjette etasje i ein mursteinsbygning. Vi kunne sjå flya og rullebanen frå vindauget.

Medan vi snigla oss av garde på den tettpakka motorvegen, hugsa eg barndomen min: korleis venene mine og eg klatra over gjerdet til rullebanen på Antonov-fabrikken for å leite etter aluminiumsbitar i graset. Det var ingenting anna der, og aluminiumsbitane kjendest verdfulle og overraskande lette.

Da vi var framme i landsbyen, skrudde eg av radioen. Det vart stilt. Ingen eksplosjonar eller skot. Fuglar song, dei feira at våren var på veg. Vi tok med bagasjen inn i huset, viste Lena og son hennar til rommet deira og laga te.

Eg tok med kjøtbeina bort til naboane våre, så dei kunne gje dei til hundane sine. Vi har alltid med bein til dei når vi kjem. Nina og Tolik er pensjonistar. Dei var overlukkelege over å sjå oss.

– Vi venta dykk i går! sa Nina.

Dagen før hadde ein av sønene deira, kona hans og den unge sonen kome frå Kyiv og flytta inn hos dei.

– Vi kunne ikkje ha nådd fram i går, sa eg. Da var bilkøen 80 kilometer lang.

– Son vår kom fram, men han køyrde sidevegane gjennom åkrane og landsbyane, ikkje langs hovudvegen, sa Nina.

Vi avtalte at eg skulle kome på besøk og snakke med dei fleire gonger for dagen. Vi har alltid hatt eit svært godt forhold.

Eg rydda skrivebordet mitt for å arbeide, sette opp laptopen og skrudde på varmen. Eg hadde skrudd han av for ei veke sidan da temperaturen steig fordi våren var på veg. Så ringde ein ven frå Kyiv og spurde meg kvar eg var. Eg fortalde det. Han sa straks at eg burde reise lenger vestover.

Eg såg på arbeidsrommet mitt, tenkte på varmen, og på venene som hadde reist saman med oss.

–?Lat oss dra til barna våre i Lviv, og Lena og son hennar kan vere her. Det er tryggare for dei her enn i Kyiv, sa eg til kona mi.

Elizabeth vart stille og tenkte.

– Du får seie det til dei sjølv! sa ho til slutt.

Eg fortalde Lena at vi ville dra vidare, og sa at eg kunne vise ho korleis ho kunne regulere varmen og skru på vasspumpa.

Ho nekta blankt å bli verande.

– Vi blir med dykk! sa ho bestemt.

Og igjen tok vi alle sakene våre ut av huset og lasta dei inn i bilen. Elizabeth gjekk for å seie adjø til naboane våre. Nina gret og klemde kona mi, medan Tolik berre stod der, bleik. Han stødde seg på staven han heldt med høgrehanda. Den venstre handa hans skalv.

Vi sa adjø og køyrde attende til Zjytomyr-motorvegen.

Vegen til Lviv er 420 kilometer lang. Vi brukte 22 timar på turen. Trafikkorkane varierte i lengd – frå 15 til 80 kilometer. Til slutt byrja eg å sovne bak rattet og vi stogga. Etter å ha sove i halvannan time heldt vi fram. Utpå morgonen var vi framme i Lviv. Vi møtte barna våre – dei var forvirra og triste.

Eg såg på dei kjende, gamle husa og villaene i dei vakre gatene, og tenkte: Kjem russarane til å kome hit òg? Kjem Putin til å bombe Lviv òg, eller nøye seg med å bombe andre regionar?

Til slutt stogga eg desse tankane. Dei gav meg ikkje energi.

Eg burde ha teke ein lur i husværet barna våre hadde leigd, men eg hadde ikkje lyst. Eg var intenst vaken og visste at eg ikkje kom til å klare å sove.

Ikkje langt frå huset la eg merke til ein våpenbutikk. Han var framleis stengd, men det var ein kø framfor inngangen. Det var menn, unge gutar og jenter i køen. Dei venta på at butikken skulle opne.

Ein ven ringde og spurde om eg hadde reist frå Kyiv. Eg sa at det hadde eg. Han sa at det no var umogleg å kome ut av byen langs Zjytomyr-motorvegen. Den ukrainske hæren hadde sprengt vegen så russiske stridsvogner ikkje kunne køyre direkte inn til Kyiv.

Litt seinare kom ei melding frå venen vår Svetlana, som hadde blitt verande i Kyiv: «Eg bestemte meg for seie adjø, berre i tilfelle. Dei har åtvara om at det kjem til å bli ei frykteleg bombing av Kyiv. Eg kjem til å bli verande i husværet mitt. Eg er trøytt av å springe rundt i kjellarane. Om noko skjer, hugs meg med eit smil!»

Eg kom på at eg ikkje hadde ringt til storebror min eller dei to søskenbarna mine. Storebror min svarte med ein gong. Han sa at han var heime, i husværet ved flyfabrikken, og lytta til eksplosjonane som kom frå Gostomel, som vi alt hadde passert. Eg fekk ikkje tak i søskenbarna mine. Eg lurer på når eg kjem til å få sjå dei alle igjen.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle