Essay
Dei strauk langs vegane
Hallvard T. Bjørgum fortel om tatersongarane Hulda og Johannes Johansen og Elias Akselsen.
Det var ein døsig laurdagsettermiddag. Sola stod lågt på himmelen, for det bar mot kveld her i sommarens Setesdal i 1961. Romanen gjev ramme for denne forteljinga. Og romani, kallar dei seg, somme av menneska denne forteljinga skal krinse om. Det var varmt og klamt. Far var ikkje ute og spela denne helga, men han sat heller ikkje med «sylvbordet» i den vesle stova, slik han kunne gjort om ikkje varmen var så sterk. Me hadde ingen markiser. Slik føremon tilkom berre samyrkelaget tett attved.
Sylvsmedyrket hadde han livnært seg på i fleire år i arbeid for verfar og verbror i same huset, men no hadde han slite seg laus frå dei økonomiske banda med det. Han var herre i eige hus, men det var verfar og vermor som hadde kosta nettopp det huset, på tomta han hadde fått kjøpt av syskenbarnet sitt her.
Me var fire huslydar i same vesle krinsen her på Rysstad i øvre delen av Setesdal, alle i nær slekt. Gamle bestemor mi levde enno i same huset som eg høyrde til. Ho var pietist. Ikkje kunne ho fordra urett og synd, like lite som det forførande felespelet versonen dreiv med.
Nei, slett ikkje heller «måla» spelekort med slikt spel og spill av tid. Det var ikkje byggjande, men øyding av verdfull tid til arbeid for hus og heim, for borna ho omgav seg med, no som mannen hennar og den gåverike sonen hadde forlate henne. Dei fem syskena hennar var saman med henne den største ættegreina av sylvsmedar etter rosemålarane over alle her i Setesdal som utgår frå garden Uppstad, som ligg i same kyrkjesokn som Rysstad. Såleis var verbror til far min, min morbror, eigaren av ein sylvsmedbutikk, tilknytt verkstaden han også arva etter far sin, min morfar.
Bilane var store og glinsande og fylte heile det vesle tunet attved riksveg 400, som han heitte på dei tider. Ut valt det fyrst nokre born, ein stor, rank kar, så eit par kvinner med skaut og sidan fleire av kvart slag. Dei fleste såg ut til å skunde seg inn i sylvsmedbutikken til morbror Jon, men kom raskt ut att med leven og støy.
Noko var kome på i butikken som ungane fekk svi for. Det var drama i lufta. Eg sprang inn til vår del av bygningen fortast eg vann. Og der inne, ja, midt i sylvrommet, verkstaden til far, der sat dei to. Den store bolesylja hennar vann merksemda mi ved fyrste augnesyn. Skaut, slik mormor brukte, og den store, breie munnen var neste augnekvile for den augneblinken som gjekk over i heilskapen av scenarioet: Far hadde sett fram den glinsande nye Proton-bandopptakaren med ein metallklump av ein mikrofon på det minste bordet ved veggen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
