Der bølga trefte og trekte seg tilbake

Rommet mitt på Trump International Las Vegas hadde same koloritt som rommet på Hotell Ukraina i Moskva: gule vegger, lyseblå detaljar, møblar i mørkt, blankt tre, grå vegg-til-vegg-teppe. Den grelle maktverdas luksuspalett. Eg stod opp klokka fem og vart sittande i timevis på golvet framfor dei gigantiske vindauga, fjetra av kor annleis Vegas-stripa såg ut om morgonen. Så lita, så skranglete, så sårbar. Eg bladde bakover i boka som var reisefølget mitt: Fear and Loathing in Las Vegas: A Savage Journey to the Heart of the American Dream (1972), av Hunter S. Thompson. Det er ei forteljing om ein journalist og makkeren hans som i tung narkorus reiser «til Vegas for å finne den amerikanske draumen». Boka vart fyrst publisert stykkevis og seinare omgjord til boka som skulle popularisere omgrepet gonzo, merkelappen som skildrar ei form for halvfiktiv geriljajournalistikk der den skrivande er til stades med kroppen og sjølvbiletet som innsats. Eg fann fram til nøkkelsetninga: «Så no, mindre enn fem år seinare, kan du gå opp ein bratt bakke i Las Vegas og sjå vestover, og med den rette typen auge kan du nesten sjå høgvasslinja – punktet der bølga til slutt trefte og trekte seg tilbake.» (Mi omsetting.)

Eg såg vestover medan sola stod opp over fjella på austsida av ørkensletta. Himmelen vart knall turkis – sånn såg det i alle fall ut frå der eg sat, bak Trumps gullfarga glas. Alle plassar er vakrast om morgonen, for om morgonen er alle plassar i naturens vald. Klokka seks om morgonen er sjølv eit glorete hotell i Vegas berre ein hyttetram i ørkenen, der ein ikkje kan gjere anna enn å sitte heilt stille og lata seg overvelde av lyset og luktene, kreftene, av kor likegyldig alt stiller seg til oss, av urrytmen som sig inn over kraterlandskapet. Men så heiser sola seg opp til over oss, vert ein spotlight på hovuda våre, forviser naturen til skuggane, til randa av synsvinkelen, og lèt oss trave kring og leike sivilisasjon, overtydde om at vi er sentrum for det heile. Dagen er fordummande, ei lang ferd mot idioti, eit gjentakande fall frå verketrong til bedøving. Det gjeld å få med seg morgonane, for dei lærer oss at ingenting er meir naturleg enn å byrje på nytt.

Thompsons forteljar ser seg tilbake og spør seg korleis han skal forstå tiåret han nettopp har lagt bak seg, no når æraen til the love generation ser ut til å vere forbi. Han skildrar korleis dei i sekstitalsenergien hadde teke det for gitt at tida ville gjere dei til sigerherrar, for dei var jo på det godes side, på rett side av historia. Dei hadde anteke at verdssynet deira heilt automatisk skulle sigre over dei Gamle og dei Vonde kreftene. Men no hadde noko snudd, energien hadde peaka, og konkurransen om definisjonsmakt over det som hadde hendt, var i gang. Han skriv: «Historie er vanskeleg å kjenne, på grunn av all den bestilte bullshitten, men sjølv utan å vere sikker på dette med ’historie’ verkar det fornuftig å tenke at det no og då hender at energien til ein heil generasjon toppar seg i eit langt, vakkert lysglimt, av årsaker som ingen heilt forstår idet det skjer – og som aldri forklarer, i etterkant, kva som faktisk hende.»

Lever vi òg i eit slikt tilbakeslag, tenkte eg, den morgonen over Vegas-stripa, medan eg skumma siste nytt frå Ukraina. Er 2022 punktet der ei bølge trefte og trekte seg tilbake? Ingen veit, men det kan kjennest slik. Tilbakeslaga var på veg, det såg vi jo alt i Noreg i 2011, og i det beksvarte USA i 2016, og ikkje minst i 2018, då eg og mine då anti-woke-venstreside-vener plaska kring i den amerikanske syndfloda og åtvara kvarandre om tilbakeslaget som måtte kome. Sitt stille i båten no, kviskra vi illevarslande – vi, dei frilyndte, dei liksom så nyanserte, vi som sokna til punkens grenseorientering heller enn hippianes hang til harmoni. «Den som kjem med skuldingar i dag, vert morgondagens skulda», slo vi fast og grøssa, usikre på om vi var veldig sofistikerte eller veldig feige. Og no, mindre enn fem år seinare, ser vi det utspele seg, her vi sit og dommedagsskrollar på telefonane – desse lommespeglane som konstant visar oss summen av oss sjølve – og ser korleis visse ting vert rulla tilbake på desse to kontinenta som kallar seg Vesten, parallelt med alle framstega: abortrettar, skeives tryggleik, varslarens tryggleik, høve til sosial mobilitet. Om den amerikanske draumen ikkje var daud då Thompson erklærte han det på byrjinga av 70-talet, så er han det i alle fall no.

På bordet framfor meg låg nøkkelkorta til rommet. Dei heitte sjølvsagt trump cards, som i trumfkort. På framsida av dei eine stod det Designed for Visionaries – never settle! og på det andre: Make your privileges yours – never settle! Bakpå stod det Always keep the big picture in mind, og Subtlety is not our strength – indulgence is. Eg gjekk ned i frukosthallen medan eg tenkte på at han hadde rett, den nihilistiske venen min som påpeika at eg har ein tendens til å snakke i trumpske superlativ. «Du og Trump», sa han, «de har same vokabular, same evne til å la dykk rive med av eigen demagogi: Alt er alltid fantastic, tremendous, the best in the world. Det er derfor du er så svak for folk med diktatortrekk; du er sjølv ein diktator utan eit herredøme». På meterhøge skjermar over baren og langs veggene flimra Fox News og baseballkampar og C-SPAN. Særleg eitt klipp gjekk igjen: Trumps triumferande monolog frå Nato-møtet i 2018, der han kritiserte Tyskland for å ha gjort seg totalt avhengig av russisk olje, og slik ute av stand til å beskytte Europa mot eit eventuelt åtak frå Putin. Klippet rulla på skjermane, av og til rått, av og til under noko som høyrdest ut som røysta til ein kvinande sportskommentator. Scena tok seg desto betre ut no enn då, for igjen hadde det jo vorte sant, det den fyrste generalsekretæren sa, at poenget med Nato var «å halde russarane ute, amerikanarane inne og tyskarane nede».

Eg gjekk ut på gata att.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare