Essay
¿ Laber bris frå paradis
Steven Pinker påstår at den store kulturkampen står mellom optimistar og pessimistar.
Steven Pinker liknar litt på «Historiens Engel» i måleriet av Paul Klee. Filosofen Walter Benjamin skildra korleis engelen blir blåsen baklengs inn i framtida av ein storm frå paradis. «Denne stormen er det vi kallar framsteg», skreiv Benjamin.
Foto: Wikimedia Commons
Lytt til artikkelen:
Står kampen om kulturen mellom dei som trur på fakta og framsteg på den eine sida, og dei surmaga grinebitarane i åndseliten på den andre, dei som klamrar seg til svartsynet og jålar seg med svulstige klagesongar om kor fælt det står til med verda?
Dette tenkte eg på då eg nyleg stod ved eit vegskilje, slik ein gjerne gjer med jamne mellomrom. Ved vegskiljet fekk eg for meg at eg måtte velje mellom eit ansvarleg, framtidsretta og keisamt liv og eit meir spektakulært, som utan tvil ville gå ad undas, men krasje med ein slik kraft at det ville vere verdt det. Slik tenkjer ein i krisetider: Ein må velje mellom lyset og mørket, framtida og fortida, fornuft og følelsar.
I ein freistnad på å velje lyset bestemte eg meg for å lese evolusjonspsykologen Steven Pinkers Opplysning nå. Et forsvar for fornuften, vitenskapen, humanismen og framskrittet, den siste av fleire internasjonale bestseljarar som har gjort Harvard-professoren til ein av verdas mektigaste nolevande tenkjarar. Boka kom ut på norsk i vår, med forord av Harald Eia, Noregs mest folkekjære komikar, og passa perfekt til vegvalet mitt om brått å flytte heim til Noreg etter mange år med velkomen hjernevask i USA, i eit universitetsmiljø som ber mange av trekka til Pinkers fiendebilete.
Pinker meiner at intellektuelle og kunstnarkulturar er råka av ein livsfjern forakt for fornuft og vitskap. I Opplysning nå skildrar han elitar skilde frå røynda og eit humaniora der ein må vere dommedagsprofet for å bli kjendis. (Korleis det samsvarar med at han sjølv har vorte superkjendis, vert ikkje forklart.) I boka brukar Pinker grafar, tabellar og solskinshistorier for å syne korleis det vert mindre og mindre barnedød og svolt i verda, og korleis teknologien gjer oss gradvis friare og lukkelegare.
Objektivt og kollektivt sett har Pinker rett i at verda går framover. Han har òg rett i at dette i mange krinsar ikkje er sjølvsagt. Mange er overtydde om alt var betre før – både skulen og NRK, ungdomen og maten og kva det måtte vere. Folk flest trur det står dårlegare til enn det faktisk gjer. Å lese statistikkane til Pinker er difor oppløftande saker. Men så er det òg noko anna der, eit språk og eit fiendebilete som heimsøkjer boka og får det til å verke som om alle desse gode utviklingstrekka er truga av ein garde av mektige pessimistar.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
