Lytt til artikkelen:

Ida Lødemel Tvedt

ida@dagogtid.no

Eg byrja det nye året med å sjekke inn på Hotel Ukraina i Moskva, ein gong det største hotellet i verda, to hundre meter høgt, med over tusen rom. Hotellet såg morskt og kommunistisk ut der det låg og ruva ved elveleiet, men på innsida, innanfor metalldetektoren og dei høge svingdørene, forbi dørvaktene i dei staselege uniformene, opna det seg eit spegelhus av marmor og bling og blytung parfymeeim. Før eg kom fram til resepsjonen, gjekk eg forbi butikkar som selde pelsar, orientalske teppe og diamantar så store som knyttnevar, og frå kvar krok strøymde amerikanske julesongar. Det kanoniske hotellet var som fylt med konfetti.

Hotel Ukraina er ein av sju massive skyskraparar som skil seg ut på den moskvaiske horisonten, bygde på ordre frå Josef Stalin. «Stalins sju systrer» vert dei kalla. Då Stalin i 30-åra lanserte sin eigen industrielle revolusjon, meidde han ned katedralar og monument og erstatta dei med marmorkledde undergrunnar og nygotiske skyskraparar som foreina sosialisme og imperialisme i ein stil som liknar mistenkeleg på amerikanske høghus frå same æra. Når mykje vil ha meir, bygger ein høge luksushotell. Kanskje kan ein seie at Hotel Ukraina var Stalins Trump Tower.

Det er her, frå Hotel Ukraina, at mellom anna det gode forholdet mellom Russland og Syria vert forvalta, sa ei sentralt plassert syrisk kjelde til ein journalistven av meg som dekker Russland for avisa Wall Street Journal. Assads onkel på morssida bur her, sa han, og held viktige møte på rommet sitt.

Det er underleg kor like ting ser ut på toppen av verda, i romma der maktelitane held seg, medan mylderet av liv på gateplanet er like mangfaldig overalt. Det er rart å tenke på kor mange lagnadstunge, historiske val som vert tatt nettopp i luksushotell som dette, høgt over byane, i grelle rom som er nesten identiske frå kontinent til kontinent. Eg har ofte undra meg over om det kan ha seg slik at akkurat denne glorete stilen er spesielt eigna til å legge til rette for den røyndomsflukta som maktmisbruk krev, at det er difor dei surrar seg inn i desse harry staffasjane som held fram med å eksistere heilt på sida av alt som elles rører seg i interiør- og moteverda.

Ein kunne førestilt seg at den internasjonale makteliten føretrekte modernistisk minimalisme eller andre visuelle teiknsystem som signaliserer anten borgarleg danning eller motemedvit, men nei: for alltid denne unionen av forgylling, djupe skinnmøblar og snirklete treverk. Det er som om maktelitar verda over klamrar seg til avleggse symbol på autoritet, som om makta si frykt for irrelevans vert forsteina i nyklassisistiske marmorsøyler, som for å seie at tidene ikkje endrar seg, at det som var sant om makt i det klassiske Roma og det klassiske Athen, framleis er gyldig. Det er nesten så ein kan mistenke at makt ikkje berre korrumperer etisk, men òg estetisk.

Far til Donald, Fred Trump, delte aldri sonens interesse for glitter og glamour. Han hadde det bra med å bygge husvære og matbutikkar i Queens. Donald, derimot, drøymde om luksushotell og kasino, og erobringa av Manhattan.

Men overmotet straffa seg på papiret. Donalds prosjekt gjekk konkurs, det eine etter det andre – til og med ein fotballklubb klarte han å ruinere på rekordtid. På Wall Street snakka ein om «The Donald Risk», og i byggebransjen i byen vart han sett på som ein mafios klovn. Men i utlandet tok mange han på alvor, særleg etter at han vart TV-stjerne med reality-programmet The Apprentice, der premien var 250.000 dollar og ein kontrakt om å få promotere ein av Trumps eigendomar. Mange trudde til og med at han sjølv hadde skrive boka si, The Art of the Deal.

Den største fadesen var Taj Mahal, kasinoet i Atlantic City som då det opna i april 1990, var det mest overdådige kasinoet som nokon gong var bygd. «Dette skal verkeleg bli ein vedunderleg stad», sa han ved opninga av det som fort skulle gå så storslått konkurs at det etterlét han med ei gjeld på fire milliardar dollar.

Eg var i Atlantic City ein gong, tidleg i presidentskapen til Trump, medan sirkuset framleis var til å le av, og eg og venene mine hang i lobbyen i Trump Tower, liksom ironisk. Tida før fliret stivna. Eg og ein ven køyrde nedover New Jersey-kysten frå Manhattan, til den vesle byen som slo seg opp som ein lovlaus og mafiastyrt enklave i 20-åra, då alkohol var forbode i New York. På austsida av strandpromenaden stod det hole skjelettet etter Trumps Taj Mahal, gullnamnet hans nesten utviska av sand og vêr.

Vi budde på eit kasinohotell i nærleiken der vi ramla rundt mellom triste lagnader. Atlantic City er ein deprimert versjon av Las Vegas. Ved blackjack-borda stod slitne kvinner i femtiåra og delte ut kort ­– truleg hadde dei stått slik sidan Trump freista bli kongen av boardwalk empire ­­­– med djupe utringingar over framleis spretne silikonpuppar, dei òg ruinar av ei svunnen stordomstid som aldri heilt kom.

Men trass i gjelda gjekk det greitt med Donald, for han hadde eit trumpkort på øvre Manhattan: eit mørkt tårn med namnet hans i store gullbokstavar på fasaden. Trump Tower vart både heimen hans, senteret i det trumpske imperiet og løysninga på pengeproblema: Trump Tower vart ein kvitevaskingsfront for russiske kriminelle – heilt lovleg. For sjølv om andre i bransjen ikkje gjorde det same, braut han ikkje lova då han valde å selje leilegheiter til russarar med skjult identitet som betalte i kontantar.

Trumps tidlegare eigedomsmeklar har fortalt at ho selde sekstifem Trump Tower-leilegheiter til russarar, og ifølge den tidlegare borgarmeisteren i New York, Michael Bloomberg, krydde tårnet av russiske oligarkar. I ei etterforsking fann FBI til si overrasking ut at leiaren for den russiske mafiaen i byen eigde ei luksusleilegheit i bygningen. Seinare har det kome fram at over tretten personar med beviste eller påståtte band til russisk mafia, har nytta det og andre Trump-eigedomar som amerikansk hovudkvarter. Og kven soknar dei mektigaste russiske skurkane og oligarkane til?

I åtti- og nittiåra var det far til Donald, Fred Trump, som betalte han ut av alle dei finansielle knipene han hamna i. Men så døydde Fred, og Donald erstatta faren med ein ny sugar daddy: Vladimir Putin.

«You have a room with a White House view», sa resepsjonisten i Hotel Ukraina då eg kom. «Vårt kvite hus.»

Og rett nok, frå rommet såg eg austover over elva, mot det symmetriske regjeringshuset i kvit stein, med ein fasade av klassiske søyler. Og rett vest for det kvite huset låg World Trade Center.

Russland og USA er alter ego for kvarandre, har eg ofte tenkt når eg har høyrt amerikanarar snakke om dette landet som dei har eit så skarpt fiendebilete av. Kanskje voks denne dobbeltgjengardynamikken fram under den kalde krigen og gjorde den bilaterale relasjonen om til eit slags forbitra ekteskap der begge partar hatar den andre og ser sine eigne verste sider i partnaren. Eg er ikkje den du trur eg er, seier den eine til den andre. Du er det du trur eg er.

Ein av Putins strategiar innanriks har lenge vore å peike vestover og seie: Sjå, demokrati funkar ikkje der heller, dei er minst like korrupte som vi. Trumps stab brukar ein liknande strategi når dei peikar på demokratane og seier: Nei, det var ikkje vi som konspirerte med Russland, det var dei som konspirerte med Ukraina. Slik går alt i ring til ingen lenger klarer skilje konspirasjonsteoriar frå dokumentert maktmisbruk.

Vi veit ikkje kva som kjem til å skje i riksrettssaka mot Trump dei neste vekene. Truleg får vi aldri vite om alt som har gått føre seg i trekantdramaet mellom Russland, USA og Ukraina, eller i kva grad Trump har vore ein aktiv medsamansvoren i blant anna Russlands innblanding i amerikanske val, eller i kva grad han berre har vore ein nyttig idiot – ei nikkedokke. Men vi veit at Trumps band til Russland går langt tilbake i tid.

Fyrste kvelden på Hotel Ukraina gjekk eg ned på treningsrommet i underetasjen, ein steril og kvit kjellar med eit imponerande arsenal av fancy apparat. På storskjermane på veggene spankulerte Paris Hilton og Jennifer Lopez på ein catwalk, og på den eine tredemølla dansa ei jente med magetopp og laust hår ein einsam salsa medan ho heldt blikket låst i spegelen framfor seg. Finst det noko tristare enn eit menneske som ikkje kan å skru av rolla som forførar?

To jenter vakla mellom vektstengene på svimlande høge hælar med kjolar så korte at ein kunne sjå rumpeballane deira. Den eine hadde beige Louboutin-pumps, ein ikonisk sko med raud sole som alltid har signalisert maktspel.

Langs bassengkanten sat dei på rad og rekke, stive og stille, med silikonpuppar og leppeinjeksjonar, desse jentene som er ala fram for å smigre lettskremde ego, og venta på at elskarane deira skulle gjere seg ferdige med styremøta i etasjane over. Dei hadde badedrakt på seg, men ingen bada. På veg opp frå underetasjen bladde eg gjennom menyen til spaavdelinga og fann ni sider med ulike botox-behandlingar.

Så slo eg meg ned i baren i lobbyen. Bestilte vodka og ukrainsk borsj. Her var servitørane utkledde som franske kammerjomfruer, i svarte kjolar med kvite kantar og eit lite blondetørkle framfor skrittet, knytt i midja. Eg skulle gjerne sagt at eg brekte meg så eg fekk raudbetesuppa i nasen då eg såg ein feit mann sitte djupt i ein skinnstol medan han kommanderte ei av dei til å stå i ro framfor han medan han tok bilete. Men det gjorde eg ikkje. Det er utruleg kor raskt ein vert van med det groteske.

Neste dag gjekk eg byen på langs og tvers, gjennom gater som hadde nøyaktig ingenting til felles med innsida av hotellet. Nyttårsveka er storhende i Moskva. Sentrum var stengt for biltrafikk, erstatta av karusellar og julepynt og enorme grupper av dansande nissar og kosmonautar. Det krydde av dei, tusenvis av folk i kostyme som dansa enkle koreografiar, ein slags hiphop, medan russiske popstjerner overdøyvde kvarandre frå dei ulike scenene som omkransa Kreml. Vêret var grått og kaldt, men feststemninga kjendest hjarteleg, tenkte eg, idet ei jente med musefletter og teikna frekner tok meg i handa og dansa meg langs ein lastebil som spruta glitter ut over folkemengda.

For eit par år sidan kom ein ven av meg heim til USA frå ein svipptur til Moskva med forteljingar om ein paranoid og skremmande by der absolutt alle var konvensjonelt pene folk under tjuesju år. Men i gatene såg eg ingenting til det han meinte å ha sett, og eg merka fort at byen var så trygg på gateplan at eg kunne gå til fots kvar som helst, kva tid som helst. «Ja, det er fordelen med å bu i ein politistat», sa journalistvenen min. «Null gatekriminalitet.»

Den andre venen min, han med det amerikanske verdssynet, hadde sett det trumpske Moskva, fantasibyen som Donald ivra slik etter å arrangere Miss Universe i, samstundes som han byrja planlegginga av The Moscow Project: eit Trump Tower i nærleiken av Kreml. Den trumpske fantasien om Russland handlar om det same som lobbyen i Hotel Ukraina: glorifisert vald, reaksjonær maskulinitet, kvinner med steinansikt og kroppar ein kan kjøpe, og som aldri vil gjere narr av deg.

Mad King Disease, kallar eg det, eller kukgalskap på norsk – denne febrilsk sjølvrettferdige sinnstilstanden som flerrar opp frå ei frykt for å tape ei makt ein er blitt van med å ha. Det er ikkje makta i seg sjølv som korrumperer, men frykta for å miste henne. Ein rettferdiggjer maktmisbruk ved å klamre seg til livsløgner. Og det er i denne dynamikken ein kan sjå rota til så mykje av det som har gått skeis i den offentlege samtalen dei siste åra – det aukande hysteriet og forskjellstenkinga – og, kanskje, årsaka til at Trump vann valet. Trump-kampanjen lovde ei middelklasse med fallande økonomi gjenreising av ein lagnadsgitt stordom som eigentleg aldri hadde eksistert.

Det er eit slikt aktivt vedlikehald av ei narsissistisk vrangførestilling eg såg sementert inne i Hotel Ukraina. Det var som om heile hotellet gjekk på eggeskal kring ein døyande konges pjuskete ereksjon.

Neste veke: Ritz-Carlton-hotellet