Håvard Flatland

hflatland@gmail.com

Det er tre faktorar som er avgjerande for vinkvaliteten: utstyr, folk og vêr. Ståltankar, eikefat, slangar og presse kan vere kjelde til ureine tonar i vinen om dei ikkje vert reingjorde på rett måte. Det finst mange typar presser, nokre er greie og andre svært gode. Men det finst òg metodar for å utnytte den pressa ein har, best mogleg. Her kjem røynsla og dugleiken til vinmakaren inn. Menneska som arbeider i vinmarka gjennom sesongen, om det er vinbonden sjølv eller ein tilsett, kan leggje til rette for kvaliteten som innhaustingslaget skal få i hus seinare på året. Ein god vingardsarbeidar kjenner vinstokkane og jorda og kan tilpasse oppbinding, reinskjering og gjødsling. I bratte vinmarker er det òg viktig å kunne arbeide med jorda på ein slik måte at ein unngår erosjon. Ugras må haldast i sjakk, elles vert det uråd å hauste druer.

Når vi er ute og haustar inn, legg eg merke til mange måtar å drive vinmarkene på. Nokre sprøytar med ugrasmiddel. Der er det heilt daudt under vinstokkane, og skiferen ligg naken. Andre att har eit villnis av ymse vekstar mellom radene, og det inneber at druene får stor konkurranse om næringsstoffa i jorda.

Det er kjekt å sjå at arbeidet med straumgjerdet bokstaveleg tala ber frukter. I Wolfer Sonnenlay har druene fått vere i fred etter at vi fekk opp gjerdet, medan han som eig druene i parsellen utanfor gjerdet, har mista mykje til villsvina. Gjengen som er med på innhaustinga hjå Weiser-Künstler, er fem betalte og sju frivillige, i tillegg til ekteparet sjølv. Ettersom dei har teke over meir vinmarksareal, har dei òg fått større behov for hjelp i innhaustinga. Dei tykkjer det fungerer greitt med ei gruppe frivillige.

Andre gjer det på sine eigne måtar. Ein kollega i Traben-Trarbach har åtte rumenarar, men sidan årets innhausting er så krevjande, arbeider dei elleve timar om dagen sju dagar i veka. Det leier oss til den tredje faktoren: vêret. Det kan vi ikkje gjere noko med. Men vêret kan gjere mykje med oss og ikkje minst druene.

Alt i juli kom dei fyrste problema. Steikjande sol og over 40 grader solbrende mange druer og drueklasar. Dette har redusert avlinga, men det gjer òg at innhaustinga tek lengre tid. For i ein drueklase kan det vere fem eller femten solbrende druer, medan resten er fine. Dei øydelagde druene må fjernast, for dei kan gje usmak til vinen. Og no er det lågtrykk og regn.

Vi fekk nokre fine dagar i byrjinga og klarte å få inn gode druer frå Sonnenlay på to dagar. I Trarbacher Schlossberg, ei vestvend vinmark på sørsida av elva, fekk vi òg alle druene inn på to dagar. Det var mykje sortering, og det tek på humøret og motivasjonen når det går seint. Vi har vore tre dagar i stupbratte Enkircher Ellergrub. Vi byrja nede ved vegen og har sidan hausta frå nokre av terrassane nærare toppen òg. Vi har fått inn 1000 liter til kabinett, som er ein lett vin med ein del restsukker.

Gjæringa skal stoppast når vinen held 7,5 prosent alkohol. Då vi plukka desse druene, hadde vi eit litermål der vi sorterte ut dei finaste druene som var angripne av botrytis. Desse lilla druene, som nesten er som rosiner, vert til ein søt og eksklusiv vin. Førebels har vi berre fått 13 liter av denne nektaren.

Då vi skulle hauste i Trarbacher Taubenhaus, ei austvend vinmark på andre sida av dalen frå Schlossberg, byrja det å regne. Vi måtte avbryte plukkinga etter ein halv dag og vende heim. Når det regnar, kjem det med så mykje vatn frå druer i kassane at både sukkerinnhald og konsentrasjon vert redusert. Ein slik kvalitetsreduksjon går ikkje Konstantin med på. Neste dag regna det heile dagen, og det vart inga hausting. Vi klarte til slutt å få inn druene etter to halve dagar til der vi fekk opplett om ettermiddagen.

Det verste med regnet no så seint i innhaustinga er at stilkane er så mogne at dei rotnar, og klasane fell til bakken. I tillegg syg druene til seg vatn, og skalet sprekk. Då vert fleire angripne av botrytis. Dersom regnet då held fram, vert det ein vassen og ikkje så god kvalitet på botrytis-druene. Dersom det vert tørt, vil vinmengda bli sterkt redusert, fordi botrytis-druene skrumpar inn.

Vi har no kanskje fem dagar med plukking før vi er ferdige. Ein kollega lenger borte i gata fortel at dei truleg har 14 dagar att. Alexandra fortel om fleire vinbønder som er alvorleg bekymra for korleis det skal gå i år. Dette er den vanskelegaste årgangen Alexandra og Konstantin har opplevd sidan oppstarten i 2005. Men dei prøver å halde motet oppe i laget. Eg kjenner at det kan vere vanskeleg å halde oppe tempo og humør på dagar då vi haustar mykje vasne druer, og det er mykje sortering. Då er det hyggjeleg når Konstantin neste morgon seier:

– Veit du, Håvard, mosten frå i går smakte godt. Fin syre og 92 oechsle.

Landskapet har endra seg den siste veka. Lauvet på vinstokkane har byrja å bli gult. På den grå himmelen går det svarte plogar av gjæser. Druene som enno heng i vinmarkene, vil, om regnet gjev seg, utvikle endå meir smak og konsentrasjon. Nokre av druene vi har plukka dei siste dagane, skal bli til spätlese. I vinregelverket i Tyskland er det ulike kvalitetsklassar. I Qualitätswein mit Prädikat vert vinane kategoriserte etter kor mykje sukker det er i mosten. I Mosel må ein riesling kabinett ha minimum 70 oechsle. Ein spätlese må ha 76 og auslese 83 oechsle.

Desse minimumsgrensene kom inn i lova i 1971, då klimaet i Mosel og Tyskland var eit heilt anna. Alle partia med most som vi har fått i hus, har målt over 84 oechsle og kunne dermed ha hatt auslese på etiketten. Det er nemleg inga øvre oechsle-grense for dei ulike prädikata. No handlar det meir om kva som ligg i namnet. Spätlese tyder «seint hausta», og druene som vert hausta seinare enn kabinett, har større konsentrasjon og er meir aromatiske. Det kan Weiser-Künstlers frivillige sunnfjording smake og melde om direkte frå vinmarkene.

Auslese kan omsetjast med «utvald», og dette er dei søte botrytis-druene som 14 par hender sorterer frå dei friske druene under innhaustinga. Ein auslese skal vere noko særskilt, og prisen er naturlegvis mykje høgre enn for ein kabinett. Kanskje vert det ikkje så mykje auslese i år. For vêret er ikkje på lag. Det tek tid å sortere ut berre dei beste druene på kvar klase. Og no kjempar vi mot klokka for å berge dei druene som er att.

Vi har fleire dagar byrja å sortere ut fine botrytis-druer. Konstantin hadde endåtil ein draum om å lage litt beerenauslese, som er kategorien over auslese. Men vi måtte gje oss. Det blei med draumen i år. Det tek for lang tid. Vi kan ikkje risikere å miste 500 liter med god vin for å lage 25 liter strålande beerenauslese. Det er slike val vi står overfor.

Frå dei to vinmarkene Ellergrub og Gaispfad har Konstantin dei siste åra laga ein tørr vin av dei beste druene frå kvar vinmark. Då treng han friske druer som er utan botrytis, men ganske mogne. Det vil seie med oechsle opp mot 95. Druene vert knuste i mølla og ligg sidan i ein konteiner i 24 timar. Når skal og steinar ligg saman med mosten, vert det trekt ut polyfenol, som mellom anna gjer at den ferdige vinen får rikare munnkjensle.

I år vert desse to vinane diverre ikkje laga. Det var ikkje nok druer av riktig kvalitet utan botrytis. Men dei siste dagane har vêret snudd. Det har vore lettskya med sol og litt vind, og dette tørka opp druene etter ein del regn dagane før. Finalen vert fin. Vi har altså kunna sortere ut ein del botrytis-druer frå Ellergrub. Truleg blir det då både spätlese og auslese.

Det er både godt og vemodig at innhaustinga går mot slutten. Det er ei påkjenning for oklene å stå i bratte skråningar timar i strekk. Eg skulle ha teke med stive fjellsko, for dei låge terrengskoa gjev ikkje nok støtte. Eg sklir i graset, eg sklir på jorda. Det krev konsentrasjon å stå støtt og sikkert, berre nokre få centimeter frå kanten av ein mur, samtidig som eg skal sortere druene i rett kasse.

Før eg reiste, tenkte eg det ville bli lange dagar, men Alexandra og Konstantin veit å gje seg i tide. Eg var budd på monotont arbeid, men har opplevd arbeidet i vinmarkene som gjevande. Det å vere med på noko som er krona på verket gjennom ein lang vekstsesong: å få druene i hus.