Essay
Suvenirar frå dødsona
GRENSELAND: I fjor haust skal FN ha fått eit ultimatum frå nordkypriotane: Anerkjenn oss, eller forlat øya.
Nord-Kypros har opna Varosha for ein slags katastrofeturisme. På dagtid kan ein bytelåne ein sykkel mot eit pass ved porten og sykle gjennom det som ein gong var, før Kypros blei splitta.
Foto: Ida Lødemel Tvedt
«Gjestfridommen vår har sine grenser: Enten så signerer dei ei militæravtale med Den tyrkiske republikken i Nord-Kypros, eller så drar dei», skal den tyrkisk-kypriotiske utanriksministeren ha sagt om FN i oktober i fjor, ifølge Hürriyet og andre tyrkiske aviser. «Vi gir det ein månad. Det er ikkje den gresk-kypriotiske regjeringa som skal godkjenne FN-oppdraget i nord. Det er vi.» Tidsfristen for det påståtte ultimatumet hadde gått ut, men det var umogleg å finne nyhendesaker som følgde det opp. Ikkje før eg omsider møtte styrkesjefen i den fredsbevarande FN-styrken på Kypros, generalmajor Ingrid Gjerde, fann eg nokon som i det minste kjende saka eg viste til. Ho sa at det ikkje stemde heilt, det med tidsfristen, at det hadde vore ei slags misforståing, men at det var sant at nordkypriotane hadde gitt uttrykk for at noko måtte skje.
Nesten samstundes som eg vitja FN-basen inne i buffersona, den såkalla dødsona mellom sør og nord, stod leiaren av FN-styrken på Kypros, Colin Stewart, framfor Tryggingsrådet i New York og sa: «Eg er ekstremt uroa for at sjansen for ei semje, altså ei oppskrift på ei ny samanslåing av øya som er akseptabel for båe sider, er i ferd med å svinne og snart ikkje vil vere tilgjengeleg lenger.» Også president i EU-parlamentet Roberta Metsola prata i Kypros-forumet. Ho sa at Europa ikkje kan bli heilt så lenge Kypros er splitta. Ho meinte at den einaste vegen framover er å få på plass ein eins og suveren europeisk stat, i tråd med Tryggingsrådets resolusjonar. Men Ersin Tatar, «presidenten» på Nord-Kypros, vil forståeleg nok ha ei tostatsløysing, for det er vanskeleg å sjå for seg at ikkje ei ny samanslåing av øya vil svekke interessene til minoriteten i nord. Får ein ikkje ein tostatsløysing, har ikkje Den tyrkiske republikken på Nord-Kypros (TRNC) anna val enn å knytte seg nærare Tyrkia, seier Tatar, og det er vel korkje i USAs eller EUs interesse? Ei tostatsløysing kjem ikkje på tale, seier «Vesten». Det ville bli som å seie til andre ekspansjonistiske statar at det berre er å okkupere eit land lenge nok, så blir det omsider ditt, og då kan du gjere som du vil med det.
Det finst ein sterk sekulær opposisjon i Nord-Kypros, mot den konservative og Tyrkia-orienterte regjeringa til Tatar, som ikkje nødvendigvis vil ha tostatsløysing. Dei er tyrkisk-kypriotar som for all del ikkje vil at Nord-Kypros skal bli meir tyrkisk. Medan eg var i FN-leiren, arrangerte dei demonstrasjonar i Famagusta, ikkje langt frå Othello-tårnet, som ein reaksjon på at den øvste religiøse leiaren i TRNC hadde gått ut og sagt at når ein mann vil ligge med kona si, har ho alltid ei plikt til å gi han det han vil ha. Dagen etter demonstrasjonen åt eg pistasjis utanfor den største mellomalderbygningen i byen, vis-a-vis Othello-tårnet. Eg såg på hola etter skulpturane som hadde blitt hakka bort då bygningen bytte namn frå Sankt-Nicholas-katedralen til Lala Mustafa Pasha-moskeen. Eg dekte håret og gjekk inn, og tenkte at nettopp dette er greia med arkitekturhistorie rundt Middelhavet: Overalt ser ein korleis bygningar med eit lett byte av teiknsystem skiftar funksjon, idet dei skifter hender mellom førkristeleg, kristeleg, islamsk, militært og sekulært, på eit vis som får historier om stormakters framvekst og fall til å sjå meir ut som ein runddans enn ei rett linje frå ei fortid mot ei framtid.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
