Utvalet til utvala
Mange utval som blir sette ned, blir fylte opp av menn mellom femti og sytti år, med kvit hudfarge og postnummer som byrjar med 1.
Bunadsgeriljaen er døme på lokale initiativ som talar makta imot.
Foto: Vidar Ruud / NTB scanpix
Til vanleg lever eg heilt utan bekymring for zombiar. Eg trur ikkje at sjefen min eller dei på lønningskontoret eller Spar-butikken eigentleg er sjellause zombiar. Men i det siste har eg kome i tvil. Eg trur eg treng dette ordet likevel.
Det norske samfunnet er i stor grad styrt av offentleg oppnemnde utval. Når det skal gjerast store endringar, tingar ein ei utgreiing frå eit utval; dette vandrar då vidare gjennom departement og storting, og det kan til sist bli ei viktig reform. I slike prosessar har ein ofte nokre kriterium knytte til geografi, alder, kjønn og yrkesbakgrunn. I det ligg det både ei politisk og ei filosofisk innsikt. Det politiske er knytt til at medlemmene i eit utval skal representera eit breitt utval av folket. Det filosofiske ligg i at verda ser ulik ut frå ulike ståstader. Det er skilnad på å tolka verda som tjueåring i Finnmark og som sekstiåring i Bergen eller Oslo.
Men stundom melder zombieargumentet seg med stor tyngde. Det lyder slik: Det er fagleg tyngde og innsikt som er viktig, ikkje kvar ein bur eller kva kjønn ein tilhøyrer. Ein må freista å oppheva slike tilfeldige eigenskapar som kjønn, alder og geografi, og konsentrera seg om den tidlause og evige innsikta.
Eldre menn
Men det merkelege er at utval som blir sette ned på den måten, så å seia utan unntak blir fylte opp av menn mellom femti og sytti år, med kvit hudfarge og adresse med postnummer som startar på 1. Når kjønn, alder, rase og stad blir definerte som irrelevante, er det berre eldre menn frå Oslo igjen. Deira faktiske alder, kjønn, rase og geografiske stad blir i same stund definert som heilt irrelevant: Dei er dei fagleg tyngste og dermed dei rette til å fylla alle utval. Her ligg det zombieaktige. Ein zombie er ein menneskekropp som er overteken av andre. Kroppens opphavelege tilknyting til tid og stad er oppheva, zombien høyrer ikkje til nokon stad i tid og rom, men uttrykker ein eller annan generell vilje som er like stadlaus som ei ånd i ein fillehaug.
Vanlege kroppar, derimot, har alltid alder, kjønn og adresse. Og som filosofien har lært oss dei siste hundre åra, er persepsjon og livstolking uløyseleg knytte til desse faktorane. Vi ser rett og slett ikkje det same når vi er på ulike stader i geografi, livsløp og etnisitet. Den politiske filosofien som spring ut av dette, framhevar dialog og open samtale som viktige element. Berre når alle dei viktige perspektiva er tekne med, kan ein nå gode og gyldige avgjerder. Det er nettopp nærværet av mange og ulike kroppar, adresser og kjønn som kan gje resultat som er til å leva med for alle. Historia om demokratisering er jo også historia om korleis fleire og fleire grupper fekk lov til å vera med: ikkje berre embetsstanden, men også bøndene, ikkje berre bøndene, men også arbeidarane, ikkje berre menn, men også kvinner, ikkje berre etnisk norske, men også samar og innvandrarar. Dette ser vi på som ein stor kvalitet ved samfunnet vårt: Alle skal ha sjansen til å bli høyrde.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
