Ein førar og brotsmann – verre enn dei fleste?

Antonio Scuratis biografiske roman om Benito Mussolini, M – århundrets sønn, vil famne tre band. Fyrste bandet handlar om tida frå 1919–1925. Boka har blitt hylla for eit biletmetta og nyskapande språk og for elegant veksling mellom ei skjønnlitterær hovudline og sakprosasitat frå aviser, brev, historieverk og annan faglitteratur. Boka imponerer med eit frodig tilfang av nye kjelder og gnistrande scener frå politiske aksjonar og opptøyar, og ho er blitt geniforklart i alle land.

Mussolini er teikna etter mønster av dei fleste store despotane i det tjuande hundreåret. Som dei andre dreiv han ein systematisk løgnpropaganda, han heldt suggererande talar på store jubelbrusande massemøte, og han makta nådelaust å einsretta skulen, universiteta, arbeidslivet, avisene, tidsskrifta og filmen. Han dreiv systematisk tortur og snikdrap på politiske motstandarar, jaga bort etniske grupper frå heimstadene deira og myrda dei som ikkje underla seg hans vilje.

Rasistisk nasjonalist

Tidlegare førestillingar om at den italienske despoten førte ei mildare form for fascisme enn andre despotar, lever forunderleg nok enno i einskilde krinsar i Italia. Scurati teiknar tvert om eit portrett av ein omsynslaus, pervers, sjølvdyrkande, rasistisk nasjonalist av verste skuffe som utnytta dei såre kjenslene til dei italienske kraftpatriotane då Italia etter fyrste verdskrigen ikkje fekk dei områda dei meinte landet var lova, fyrst og fremt Fiume og Trieste.

Dei første åra etter krigen fekk Mussolini lite oppslutning, men frå 1921 har han vind i segla, og rett før påske set fascistane i gang eit blodbad på kommunistar og andre motstandarar. Dei tenner på lokala til Folkets hus over heile landet og dessutan fagforeiningskontor og kontora til landarbeidarforeiningane. Fascistane brenner fanene deira og drep leiarar for lokale sosialistparti og medlemar og tillitsmenn i landarbeidarforeiningar og sosialistparti.

Væpna grupper drep husdyra og riv opp vinstokkane, dei stormar herjande gjennom byar og landsbyar. Og over heile landet bryt forunderleg nok motstanden mot fascistane saman. Sosialistar og kommunistar i hopetal sluttar seg til Mussolinis parti, parlamentet blir oppløyst, landet blir psykisk lamma, og i valet om våren vinn Mussolini ein stor siger, sjølv om sosialistane framleis er det største partiet.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare