Bok
Misvisande om Det osmanske riket
Boka til Jan-Erik Smilden er ei innføringsbok i historia til Det osmanske riket, men også ei bok med ein klart uttrykt agenda.
I 1534 gifte sultanen seg med den ukrainske slavinna Roxelana. Alle samtidige portrett av ho er vestlege fantasiportrett. Dette maleriet av ein ukjend kunstnar er no i Jak Amran-samlinga i Istanbul.
Baksideteksta til En kort introduksjon til Det osmanske riket fortel at «opp gjennom historien har folk i Vest-Europa assosiert Det osmanske riket med blodtørstige sultaner, konkubiner og harem, barbari, muslimsk fanatisme og lokale herskere som utbyttet og plaget sine undersåtter. Denne karikaturen har siden levd i beste velgående». Boka vil syne at riket var meir «sammensatt og mangfoldig» enn dette.
Her er minst to problem: Det eine er at teksta sjølv gjev ein karikatur av det vestlege synet på osmanarane. Det andre er at ingenting av det som vert nemnt i sitatet, isolert sett er feil. Alt dette fanst i Det osmanske riket. Mykje av det fanst også i Vest-Europa. Men begge kulturane var sjølvsagt meir samansette og mangfaldige enn dette.
Karikaturar
Og er det verkeleg ein slik karikatur som dominerer ordskiftet i vestlege land i dag? Den begeistra omtalen denne boka har fått hittil, på så ulike stader som Vårt land og Dagsavisen, tyder på det motsette. Boka vert vel motteken fordi ho stadfester det som skribentane trur dei veit.
Eg er professor i gresk og difor meir enn gjennomsnittleg interessert i denne delen av verda. Den karikaturen eg kjenner att, frå tonegjevande media, frå lærebøker i skulen og frå populære framstillingar, handlar ikkje om edle kristne og vonde muslimar. Tvert imot. I norske skulebøker kan ein framleis lese slike ting som at dei kristne i mellomalderen trudde jorda var flat, og at det var muslimane som redda dei antikke greske tekstene for ettertida.
Begge deler er tøv. Når det gjeld dei greske tekstene, vart dei tekne vare på av grekarane i Det bysantinske riket, heilt til tyrkarane kom. Men Det bysantinske riket vert lite omtala i lærebøkene.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
