Romersk komedie
Holberg etterlikna Molière. Men begge etterlikna dei romaren Terents.
«Det aldobrandinske bryllaupet». Fresken frå tida kring Kristi fødsel heng i dag i Vatikanmusa.
Terentius Publius Afer (d. 159 f.Kr.), eller Terents, som namnet vert på norsk, er ein av dei største klassikarane i teaterhistoria. Trass i dette vert dei seks komediane vi har av han, nesten aldri framførte. Vi skal kome attende til kvifor.
Til liks med den noko eldre Plautus skreiv Terents borgarlege forviklingskomediar etter greske førebilete, og dei to romarane vart i sin tur ståande som førebilete for den europeiske komedietradisjonen, med namn som Shakespeare, Molière, Holberg og Goldoni. Opphavet til heile denne tradisjonen finn vi i den athenske såkalla nykomedien frå kring 300 f.Kr.
Arrangert ekteskap
Til skilnad frå den gamle athenske komedien, som var politisk, revyaktig og særs grov, og som mange kjenner frå Aristofanes’ Lysistrata, var nykomedien upolitisk, utan korsongar og med eit meir høvisk språk. Vi har fått overlevert elleve stykke av Aristofanes i handskrifttradisjonen, men av nykomedien hadde vi lenge berre nokre spreidde sitat. Sidan 1800-talet er mange fragment av nykomedien gjenoppdaga ved arkeologiske papyrusfunn, slik at vi no har mellom anna ei nær komplett utgåve av Menanders Grinebitaren (på norsk i Kanon-serien i 2015). Men det er dei romerske kopiane som har har vore lesne og etterlikna opp gjennom historia.
Svigermora er ein slags romantisk komedie, men her har giftarmålet allereie funne stad, og det er eit arrangert ekteskap. Den frå fyrst av motviljuge brudgommen har vorte glad i kona si, men når han kjem attende frå ei reise, har ho flytta heim til mor og nektar å ta imot vitjingar. Det syner seg at ho har gjort det for å skjule at ho er gravid, noko som kjem av at ho vart valdteken to månader før ho vart gift. Saka får likevel ei lukkeleg løysing då det syner seg at det er brudgommen sjølv som er valdtektsmannen. Han hadde gjort det i fylla på veg til bordellet. Han såg ikkje kven ho var, fordi det var mørkt. Kva brura sjølv tenkjer om saka, får vi aldri vite; ho er bak scena og føder og har ingen replikkar.
Dette plotet var like uspeleleg på Holbergs tid som det er i dag, men romarane syntes slikt var stor moro: Valdtektsplotet var ein fast sjangerkonvensjon, som vi også finn i Terents-komedien Evnukken (på norsk i Kanon-serien i 2017, ved same gjendiktar). Den framståande plassen kurtisaner og slavinner inntek i komediane, er ein annan sjangerkonvensjon som også har høvd dårleg med dei moralske normene i ettertida.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
