Roman

Erlend Skjetne:

Eit anna blikk

Flamme Forlag

Ein flyktning ber alltid med seg sitt eige heimland og sitt eige språk inn i det framande, og det tar eit heilt liv å omstille seg og ta opp i seg ein annan kultur. Ungarske Agota Kristof skriv med djup innsikt om dette i den kortfatta og komprimerte sjølvbiografien Analfabeten frå 2004, nyleg i norsk versjon, og sjølv om avstanden mellom Ungarn og Sveits ikkje er all verda, er det likevel ei verd som går til grunne for henne før ho får nytt fotfeste.

Det er dette Erlend Skjetne også er på sporet av i ungdomsromanen Eit anna blikk, og her er avstanden langt større enn mellom Sveits og Ungarn, for Skjetne lar ein afghansk tenåring føre ordet med den norsken han har lært seg på eit asylmottak i Finnmark, der han blei plassert etter flyktningstraumen over grensa i Pasvik i 2015.

Eit brev

Det heile er forma som eit brev på gebrokkent norsk frå forteljaren Anwar, kalla Professoren, til romkameraten Walid på asylmottaket, sendt til norsklæraren på mottaket frå ein interneringsleir i Frankrike der Anwar håpar å få skyss med menneskesmuglarar over kanalen til England. Etter avslag på asylsøknad har han rømt frå Noreg, og det han har med seg, er kladdebøker, ordbøker og blyantar slik at han kan setje ord på det han har opplevd, det han har sett, det han veit om dei interne motsetjingane mellom afghanske flyktningar som kjem frå ulike provinsar, ulike folkeslag og ulike språk i eit samfunn som sorterer menneske slik han opplever at Noreg også gjer det med samar og kvenar. Sjølv kjem han frå hazarafolket, som har låg status i heimlandet, og dette stempelet får han også i asylmottaket.

Livet i mottaket er prega av isolasjon, venting, uvisse og frykt for den dagen ein fyller 18. Kontakten med lokalsamfunnet er sporadisk og prega av mistillit, og Walid rotar seg borti problem når han blir kjærast med ei norsk jente samtidig som relasjonen til ei kvinneleg verje blir vel intim. Når han får vite at broren Ismail er død, går han i svart og blir henta av politiet. Vi får ikkje vite meir enn det Anwar veit, men han såg at Walid henta ein kniv. Så får ein tenkje seg resten.

Framandkjensle

«Einsemda blir liksom litt mindre einsam om ein veit at andre er like einsame», tenkjer Anwar, og dei tapserfaringane han har med seg, pregar tankegangen hans: «Dess mindre ein ser, dess lykkelegare kan ein vere.»

Men han er og blir ein framand, og denne framandkjensla uttrykkjer han enkelt og tydeleg: «Landet, landskapet, bygningane, vêret, ingenting var mitt.» Likevel klamrar han seg til det norske språket. Han vil ikkje sleppe det, sjølv om han sit internert i Frankrike, for det han har opplevd i Noreg, må skrivast på norsk, slik at læraren kan lese det: «Så du forstår, lærar, glad er mange ting. Glad er også trist, og trist er glad. Som i den norske ordet ’sorgmunter’ som lese eg i bok. Eg føler at denne ordet kanskje er meg, forstår du? Aldri berre eine, aldri berre andre, aldri berre sorgeleg og aldri berre glad.»

Erlend Skjetne jobbar sjølv som lærar i asylmottak, og med denne erfaringa greier han å nyansere det stereotype biletet mange nordmenn har av mindreårige asylsøkjarar. Ein roman til ettertanke.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.