Dei «ureturnerbare» og Sørbø sin moralske harme

Inspirert av biskop Tutu rettar Jan Inge Sørbø i Dag og Tid nr. 2 ein bøn til statsminister Støre om å få slutt på «dei uverdige ordningane til ureturnerbare asylsøkjarar», som er «fanga her i landet». Det manast fram eit bilete av asylsøkjarar som er offer for eit umenneskeleg system som nekta dei asyl enda det er umogleg for dei å reise attende til landet sitt.

Saka er veleigna for den gode moralske harme. Ein artikkel av dei dåverande leiarane for høvesvis Politiets utlendingseining og Utlendingsdirektoratet frå mars 2015 freista – fånyttes som det kan synast ­– å få fram eit anna perspektiv: At det berre er «ytterst få» av dei såkalla ureturnerbare som i røynda er nett det. For dei aller fleste sin del, er det deira eigne manglande vilje det handlar om. Mange nyttar alle moglegheiter til å vanskeleggjera gjennomføringa av det som dei eigentleg er pliktige til å gjera sjølve når søknaden deira er vegen og funne for lett.

Denne vrangviljen får dei i mange tilfelle hjelp med frå statar som ikkje har som høgste prioritet å oppfylle sin folkerettslege plikt til å taka imot sine eigne borgarar. Noko som gjer retur vanskeleg, er problema med å etablere kva identitet søkjaren har, ja ofte òg kva for eit land dei kjem frå. Algeriarar kan soleis hevde dei er frå Marokko og omvendt, berre for å forvirre. Jordanarar kan seie dei er statslause palestinarar. Folk frå fredelege Djibouti kan hevde dei er frå Somalia. Etiopiarar kan seia at dei er frå Eritrea. Ein frå Zambia kan gje seg ut for å kome frå Zimbabwe. Og så bortetter.

Det er elles ikkje berre dei som har fått avslag på asylsøknaden sin som er «ureturnerbare». Mange blir utviste kvart år, rundt 1/6 av dei for brot på straffelova. Ofte strevar politiet med å få sendt dei ut, av grunnar som er nemnte og andre. Nokre held seg i skjul. Dei har gode grunnar, sett frå deira eige ståstad, men det tyder ikkje at dei er i fare for å verte forfølgde om dei vert sende attende.

Handheving av regelverket på dette feltet er ei utfordring. Styresmaktene gjer bruk av både pisk og gulrot. Men ein ting må vere klart: Når nokon ikkje lenger har rett til å vere i landet, så kan ein ikkje halde fram med å handsame dei på same måten som dei som har eit regulært grunnlag for å vere her. Om konsekvens og handheving ikkje var til stades, kunne ein like godt la alle som ynskja å vere her få fulle retter utan prøving av om dei har eit grunnlag i lova. Kanskje biskop Tutu ville ha applaudert dette, men det er korkje bærekraftig eller særleg demokratisk.