Komplekst
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Krigen i Ukraina
Når akademikarar nyttar ordet komplekst, lyt ein vere på vakt. Dette er eit moteord som i mange tilfelle tåkelegg meir enn det klargjer. Det gjeld også i ordskiftet om krigen i Ukraina.
Komplekst tyder «samansett». Ordet høver derfor om innfløkte spørsmål der mange faktorar speler inn og gjerne peikar i ulike retningar. I ein kronikk om krigen i Ukraina skreiv Julie Wilhelmsen at «verden er mer kompleks enn vi ønsker å fremstille den som» (Aftenposten 12. august). Det er sjølvsagt rett at verda er kompleks, for til sjuande og sist heng alt saman med alt. Men særskilt informativ eller klargjerande er ikkje utsegna, all den stund det er uråd å vere usamd.
Medan mykje er samansett og innfløkt, er det viktig å halde fast ved at dei grunnleggjande spørsmåla rundt krigen i Ukraina ikkje er komplekse. Det er klart kven som starta krigen (Russland), og det er klart at dette er ein uprovosert åtakskrig som er i strid med folkeretten. Ein autoritær leiar er gått til åtak på eit fredeleg granneland for å utvide imperiet sitt. Dette er ikkje komplekst. Det er enkelt.
Eit vanskelegare spørsmål er om Ukraina skulle få klasevåpen frå vesten. På den eine sida står Ukraina midt i ein legitim forsvarskrig der dei treng alle våpen dei kan få. På den andre sida er dette fælslege våpen som Noreg og mange andre land ønskjer å forby (sjølv om nyare klasevåpen er «reinare» enn klasevåpen av eldre årgang). Dette er eit klassisk dilemma. Det er rimeleg at ulike ekspertar og kommentatorar kom til ulike konklusjonar, fordi det er vanskeleg å seie sikkert kva alternativ som vil medføre mest liding i krigen på lang sikt. Men komplekst er spørsmålet strengt tatt ikkje, for det er ikkje tale om eit komplisert samspel av mange faktorar. I staden koker spørsmålet om klasevåpen ned til å vurdere to omsyn mot kvarandre. Vanskeleg, men ikkje komplekst.
Vi treng eit nyansert ordskifte om krigen i Ukraina, men lat oss pensjonere moteord som tåkelegg meir enn dei klargjer. Klare tankar krev klart språk.
Tore Nesset er professor i russisk språkvitskap ved UiT Noregs Arktiske Universitet.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Krigen i Ukraina
Når akademikarar nyttar ordet komplekst, lyt ein vere på vakt. Dette er eit moteord som i mange tilfelle tåkelegg meir enn det klargjer. Det gjeld også i ordskiftet om krigen i Ukraina.
Komplekst tyder «samansett». Ordet høver derfor om innfløkte spørsmål der mange faktorar speler inn og gjerne peikar i ulike retningar. I ein kronikk om krigen i Ukraina skreiv Julie Wilhelmsen at «verden er mer kompleks enn vi ønsker å fremstille den som» (Aftenposten 12. august). Det er sjølvsagt rett at verda er kompleks, for til sjuande og sist heng alt saman med alt. Men særskilt informativ eller klargjerande er ikkje utsegna, all den stund det er uråd å vere usamd.
Medan mykje er samansett og innfløkt, er det viktig å halde fast ved at dei grunnleggjande spørsmåla rundt krigen i Ukraina ikkje er komplekse. Det er klart kven som starta krigen (Russland), og det er klart at dette er ein uprovosert åtakskrig som er i strid med folkeretten. Ein autoritær leiar er gått til åtak på eit fredeleg granneland for å utvide imperiet sitt. Dette er ikkje komplekst. Det er enkelt.
Eit vanskelegare spørsmål er om Ukraina skulle få klasevåpen frå vesten. På den eine sida står Ukraina midt i ein legitim forsvarskrig der dei treng alle våpen dei kan få. På den andre sida er dette fælslege våpen som Noreg og mange andre land ønskjer å forby (sjølv om nyare klasevåpen er «reinare» enn klasevåpen av eldre årgang). Dette er eit klassisk dilemma. Det er rimeleg at ulike ekspertar og kommentatorar kom til ulike konklusjonar, fordi det er vanskeleg å seie sikkert kva alternativ som vil medføre mest liding i krigen på lang sikt. Men komplekst er spørsmålet strengt tatt ikkje, for det er ikkje tale om eit komplisert samspel av mange faktorar. I staden koker spørsmålet om klasevåpen ned til å vurdere to omsyn mot kvarandre. Vanskeleg, men ikkje komplekst.
Vi treng eit nyansert ordskifte om krigen i Ukraina, men lat oss pensjonere moteord som tåkelegg meir enn dei klargjer. Klare tankar krev klart språk.
Tore Nesset er professor i russisk språkvitskap ved UiT Noregs Arktiske Universitet.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.
Papiravisa