Russland

Hallvard Hegna

24. mars skriv Halvor Tjønn at Russland er «eit land på vaklande føter», og i redaktøren sluttar leiarartikkelen med desse setningane: «Militær opprusting dominerer no europeisk politikk. Slagordet «Rust ned!» har mista all kraft i lang tid framover.»

Og kven er fienden? Det er «det vaklande Russland»! Kvar har det vorte av logikken?

Putin er ein brutal diktator som gjer krigsbrotsverk. Han har øydelagt forholdet til ukrainarane for all framtid. I utgangspunktet ville halvdelen av dei høyra til Russland. Andre halvdelen ville ha ein ukrainsk nasjonalstat. Det er gamal nasjonalisme i Ukraina. Dei helsa tyskarane velkomne i 1941, men snudde fordi dei som slavisk folk vart brutalt behandla.

I 2014 skreiv Henry Kissinger i Washington Post at «Ukraina må være en bro mellom øst og vest». Og han tilrådde «finlandisering» i tilhøvet til Russland, som han meinte hadde legitime tryggingskrav. Dei fleste medlemene av Nato var òg imot medlemskap for Ukraina. Men dei ny-konservative, som fekk makta i USA, pressa igjennom lovnad om dét.

Og etter statskuppet i 2014 innførde den ukrainske regjeringa ein svært russiskfiendsleg politikk. Dette provoserte òg Putin og fekk han til å gjera kjempetabben sin. Russland var ikkje militært sterkt nok for «spesialoperasjonen» hans.

Moderne krig set store krav til kapasitet for våpenproduksjon, til dømes av missilar. Her er Russland fullstendig underlegent. Kan landet då, med ein svak økonomi, føra ein ekspansjonspolitikk som jamvel omfattar Sverige?

Putin-biograf Philip Short, fødd i 1945, kallar Putin «den pragmatiske tsar», og han seier at for Putin er Ukraina «spesiell» – «hører hjemme i den russiske verden». Og Short er «overbevist om at Russland etter Ukraina ikke går inn i de baltiske statene eller Polen». «Krigen er Putins krig mot USA», seier han.

Og frå både amerikansk og ukrainsk hald er det sagt at krigen er ein «stedfortrederkrig».

Hovudaktøren i det som skjer i verda i dag, er USA, som kjempar for sitt verdshegemoni – medan Russland kjempar for framleis å vera ei stormakt. Russarane har ei sterk sjølvkjensle knytt til sigeren i andre verdskrigen, og dei kjenner seg audmykte og krenkte av den vestlege politikken.

Etter andre verdskrigen var det USAs mål å knekkja kommunismen, og i 1991 nådde ein målet: Sovjetunionen braut saman. Men den amerikanske «hjelpa» for å «omdanna» Russland førde til dårlege levekår for folket. Dette endra Putin og bygde opp att eit Russland som amerikanarane no seier dei vil gjera «varig svekket».

Putin må hindrast i å erobra Ukraina, men ei fredsslutning krev kompromiss. Atommakta Russland kan tola å tapa.

Eg har funne forklåring til spørsmålet eg stiller i innleiinga, hjå to filosofar: Hovudideen til den tyske filosofen Carl Schmidt (1888–1985) er at «ein felles fiende skaper fellesskap». Og Friedrich Nietzsche seier at «galskap hos enkeltpersoner er noe ganske uvanlig. I grupper, partier, nasjoner og epoker derimot, er det regelen.» Då spør eg: Kva vil historikarane i framtida skriva om det verda opplever no?

Fødd i 1928 har eg opplevd tida frå krigsåra, og til slutt vil eg stilla Halvor Tjønn eit spørsmål: Var erobring av Vest-Europa Stalins politiske mål etter sigeren over Nazi-Tyskland?