Kommentar
17. mai-talen eg gjerne skulle ha halde
Det kan vera klokt å sjå 1814 utanfrå. Det syner det vesle landet vårt som eit unntaksdøme i Europa.
Godtfolk! Nasjonaldagar er gode til så mangt. Dei skal ha eit element av sjølvskryt, men utan ein dose sjølvkritikk forfell dei ofte til reine svadaen. For at lesarane ikkje skal falla i svevn, og for å vera betre førebudd på sjølvpiskinga som kjem, vil eg difor mjuka opp stemninga med litt skryt.
For det er neppe tvil om at nasjonalforsamlinga på Eidsvoll i 1814 gjorde ein framifrå jobb. På tre veker snikra 112 menn saman ei grunnlov med 110 paragrafar som var den mest liberale i verda til då (45 prosent av den mannlege veljarskaren over 25 år hadde stemmerett).
Fleksibilitet
Sverre Steen sa det treffande: Grunnlova er som ein tømmerflåte: fast nok til å halda saman, fleksibel nok til å føya seg etter trykket frå bølgjene.
Denne fleksibiliteten gjorde at Eidsvoll-grunnlova vart eit samlingsmerke for den norske demokratiseringa ut over 1800-talet – og samstundes eit nasjonalt symbol som korkje Karl Johan eller dei andre svenskekongane torde røra ved.
1814 var verkeleg eit annus mirabilis, det må vi seia i dag. Grunnlova vart ikkje noko hinder for utviding av stemmeretten og småfolks rettar, men opna opp slik at fleire kunne få stemmerett (mannleg stemmerett kom i 1898, kvinneleg i 1913). Inkludering er difor ei samla vurdering av grunnlovsverket i dag. Og her heime har vi barnetog, i Frankrike syng dei om blodige revolusjonsfaner og ser kampfly og stridsvogner paradera forbi.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
