Ein vanskeleg vitskap
Dommen i Fosen-saka handlar om kulturelle rettar, men er bygd på naturvitskap. Forskinga på rein og vindkraft er ikkje eintydig.
Reinsdyr vandrar rundt vindmøllene i Storheia vindpark, som er den største av vindparkane i porteføljen til Fosen Vind. Da han blei overført til ordinær drift i februar 2020, var han Noregs største vindpark, med 80 turbinar og ein effekt på 288 MW.
Foto: Heiko Junge / NTB
I det harde ordskiftet om vindparkane på Fosen har historia om tidlegare overgrep frå storsamfunnet mot samane har blitt vekt til live. Både høgsterettsdommen om konsesjonen frå 2021 og debatten denne veka handlar mest om menneskerettar og samisk kultur. Men Fosen-saka handlar òg om naturvitskap, og er meir komplisert enn ho kan verke ved første augekast.
Vindparkane i Roan og Storheia fekk konsesjon i 2010, og turbinane vart reiste mellom 2016 og 2019, trass i protestane frå reineigarane i Fosen reinbeitedistrikt (Fovsen Njaarke Sijte på sørsamisk). Frostating lagmannsrett tilkjende i 2020 reineigarane erstatning som skulle kompensere for tapte beiteområde, men konsesjonen vart ikkje funnen lovstridig. Høgsterett nytta det same grunnlagsmaterialet som lagmannsretten, men konkluderte altså med at konsesjonsvedtaket var ugyldig.
Ein avgjerande premiss for båe dommane var at reinen vil unngå eit stort område kring vindkraftverka, noko som gjer ein stor del av vinterbeitet til Fosen-reinen utilgjengeleg. Dette vil rive vekk mykje av livsgrunnlaget for reindriftsnæringa i området, og dermed hindre samisk kulturutøving, meinte Høgsterett. Reineigarane på Fosen har for tida til saman 1794 dyr og har lov til å ha opptil 2100.
Spørsmål
Om ein ser isolert på arealet vindturbinane og vegane legg beslag på, kan konklusjonen verke rar. Fosen reinbeitedistrikt utgjer til saman kring 4200 kvadratkilometer spreidd over 12 kommunar, medan arealet til sjølve vindkraftanlegga utgjer 63 kvadratkilometer. I tillegg kjem 132 kilometer med nye vegar fram til vindturbinane. Men slike kraftverk kan påverke åtferda til reinsdyr over eit langt større areal enn det turbinane og vegane okkuperer.
Spørsmålet er kor stor den påverknaden er i dette høvet. Og det er det spørsmålet som gjer denne saka så komplisert – og ganske dårleg eigna som tema for Debatten på NRK.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
