Om Putin

Putin er ein fascistisk diktator, skreiv den amerikanske historikaren Timothy Snyder i The New York Times 18. mai i år. Fascismen døydde ikkje ut som ideologi etter Hitler og Mussolini, ifylgje Snyder. Den ideologien som no held Putin ved makta i Russland, har så stor likskap med den historiske fascismen at han må seiast å vere den same.

Snyder vart snøgt motsagd. Historikarar er jamt over skeptiske til bruk av «fascisme» som eit abstrakt omgrep heva over tid og stad. Berre Hitler var Hitler. Og om ein ynskjer å bruke fascisme som eit statsvitskapleg omgrep på ideologiar og regime i samtida, vert det ein diskusjon om kva kriterium som må oppfyllast for at noko skal kunne falle inn under omgrepet.

Snyder kryssa av tre på lista: Det første kriteriet er kulten av Putin som leiar nærmar seg den historiske Hitler-dyrkinga i Nazi-Tyskland. Det andre er dyrkinga av dei daude – i Putins ideologi dei falne i «den store fedrelandskrigen» (andre verdskrigen), motsvarande Hitler-Tysklands dyrking av dei falne i første verdskrigen. Og det tredje er myten om gullalderen i det tidlegare imperiet som no kan verte atterreist gjennom ein heilande bruk av vald. I dette finn vi forklaringa på Putins brutale erobringskrig i Ukraina og trugsmåla mot andre statar som tidlegare var under det russiske og seinare sovjetiske imperiet, og vi veit kva vi må vente oss.

Snyders kritikarar har påpeika at lista over kriterium som må til for at noko meiningsfullt skal kallast fascisme, er mykje lengre, og at det vert vanskeleg å få alt til å passe på Putin-Russland, om ein ynskjer ei korrekt vitskapleg klassifisering. Men om ynsket er å diskreditere Putin-regimet og forklare kvifor det er naudsynt for den frie verda å ta opp kampen mot det, kan merkelappen «fascisme» likevel vere nyttig nok, utan nærare presisering.

Vi veit kva dei fascistiske diktatura førte til, og vi har lært kva som må til for å stogge dei. Ettergjevnad og forhandlingar nyttar ikkje. Dei må stoggast og helst knusast med makt. Snyders artikkel må helst forståast som ein politisk bodskap til amerikanske veljarar og folkevalde, har fleire kommentatorar påpeika: Putin er ikkje som andre autoritære statsleiarar som ein meir eller mindre kan tolerera. Det Snyder ville ha fram, er at vi må møte Putin på same måte som vi i si tid møtte og uskadeleggjorde Hitler.

Ironisk nok har Putin sjølv demonstrert krafta i denne bruken av fascisme-/nazismeomgrepet når han insisterer på at eit av føremåla med den «militære spesialoperasjonen» i Ukraina er å knuse «nynazistane som har teke makta i Kyiv». Putin har for sin del ikkje funne det naudsynt med noka nærare presisering. Merkelappen er sjølvforklarande. Minnet om kampen mot nazistane er levande i Russland, og oppslutnad om dette målet er sikra. Nazisme er vondskap som må knusast med vald.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare