Vitskap
Konformitetspress i akademia
Konformitetspress, både frå innsida og frå utsida, er truleg det sterkaste trugsmålet mot akademisk autonomi og ytringsfridom her i landet, syner ein fersk rapport.
Fredrik W. Thue er professor ved OsloMet.
Foto: Skjalg Bøhmer Vold / Khrono
Bak dette presset mot forskinga, som ofte kan vere ganske subtilt, står både styresmakter, Forskingsrådet, institusjonsleiingar og andre aktørar som kontrollerer strategiske ressursar, meiner dei fem forfattarane av rapporten Et ytringsklima under press?. Arbeidsgruppa har vore leia av professor Fredrik W. Thue, som òg er hovudforfattar av rapporten. Han har hatt med seg kollegaer frå Senter for profesjonsstudiar og Handelshøgskolen ved OsloMet.
Arbeidet vil danne ein del av kunnskapsgrunnlaget for Ekspertgruppa for akademisk ytringsfridom, leia av Anine Kierulf, som skal levere sin rapport 1. mars i år.
Kunnskapsdepartementet presiserte overfor Kierulf-utvalet at dei ikkje skal sjå på forskingsfinansiering. Men det momentet ville ikkje OsloMet-kvintetten ekskludere frå sin rapport. Der heiter det då også at nye organisasjons- og finansieringsformer som knyter forskinga tettare til eksterne interessentar, ikkje-akademiske samarbeidspartnarar og politiske mål, kan bidra til å krympe armslaget for å ytre seg offentleg.
– Heile universitets- og høgskulesektoren blir på ein heilt annan måte enn før styrt og nytta som ein ressurs inn i mange samfunnssamanhengar. Idealet om at sektoren skal samhandle med ei rad aktørar, står svært sterkt, forklarar Thue.
– Kva for krefter er det som øver sterkast kontroll og styring?
– Det varierer med forskingsområde. Innanfor til dømes landbruksforsking og lakseforsking er nok presset frå eksterne interessentar ganske kraftig. Konformitetspresset kan også komme frå inderleggjorde normer, noko som truleg er tilfellet i delar av samfunnsforskinga. Når ulike krav legg seg oppå kvarandre og tildelingsbreva frå departementet med kraftfullt formulerte krav kjem i tillegg, kan presset bli sterkt. Og så har vi den såkalla styringsdialogen frå departementet og nedover, via institusjonsleiing til fakultets- og instituttnivå, som minner meir om diktat. I sum er det tale om ei gjensidig forsterkande forventing frå ulike interesser.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
