Val i skodda

Det ligg morgonskodde i Kyiv no. Av og til er ho så tjukk at tåkelysa på bilar knapt kan sjåast på ti meters hald. I slikt vêr er det naturen sjølv som gjer det vanskeleg å tenkje på framtida. Ein kan rett og slett ikkje førestille seg framtida. Å lese nyhende hjelper ikkje stort. Eg hugsar ei tid da ein ut frå hovudsakene i media kunne seie kvar verda var på veg, og kva som venta oss.

Slik er det ikkje lenger. Dagens nyhende dementerer gårdagens nyhende. Det inneber at dagens nyhende kan dementerast i morgon. Nyhenda om «energivåpenkvila» – den delvise våpenkvila som krev at Russland og Ukraina ikkje bombar energiforsyningane til kvarandre – vart erstatta av nyhende om at bombinga av ukrainske energiforsyningar var teken opp att. Nyhende om ein endeleg avtale mellom USA og Ukraina om sams utnytting av sjeldne jordartsmetall vart erstatta med ein rapport om at USA hadde lagt nye vilkår til avtalen som var uakseptable for Ukraina, og at USA og Russland hadde byrja å forhandle om felles utvinning av sjeldne jordartsmetall i Russland. Meldingar om at det er uråd å halde president- og parlamentsval i Ukraina under ein krig, har blitt erstatta av meldingar om at det kan haldast val til sommaren, og at Zelenskyj alt har byrja setje i gang førebuingar til vala. Og vêret i Ukraina held seg like ustadig som medieverda: Av og til er det sol og varmt, andre gonger er det fuktig skodde, og somme gonger er det friske vårgraset dekt av rimfrost. Truleg lyt vi berre vente til denne mellomårstida er over, i håp om at meir stabilt vêr er i kjømda. Men vi kan ikkje sjå heilt bort frå nyhenda om initiativa frå regjeringa, som anten er eit teikn på det komande valet eller eit teikn på den bråe bølgja av effektivitet blant ministrar og departement i den ukrainske regjeringa.

Dersom ein valkamp blir kunngjord i nær framtid, inneber det at den ukrainske leiarskapen ikkje vil kunne utvide perioden med «militær unntakstilstand». Om den «militære unntakstilstanden» ikkje blir utvida, inneber det de jure at krigen er over, sjølv om russiske dronar og missil held fram med å eksplodere i ukrainske byar. Landet vil late som om det er slutt på militære aksjonar, og det betyr ein slutt på alle fridomsinnskrenkingar innførte under unntakstilstanden. Den viktigaste av desse restriksjonane er forbodet mot å reise utanlands for menn i mobiliseringspliktig alder. Kva vil skje om denne avgrensinga blir oppheva? Titusenvis, om ikkje hundretusenvis av menn vil styrte av garde til andre land. Mange av dei vil reise til kone og born som har vore flyktningar lenge, og som alt har funne seg til rette i Europa eller på andre kontinent. Andre menn vil ganske enkelt reise ut for å puste inn lufta av fridom. Ein tredje kategori menn vil reise vekk for alltid, utslitne av frykt for å bli mobiliserte, frykt for granatåtak, manglande tillit til den ukrainske regjeringa og allmenn uvisse om framtida. Om du er nabo med Russland, kan du gløyme stabilitet. Det gjeld Litauen, Finland og Georgia like mykje som Ukraina.

Departementet for sosialpolitikk er fullt klar over faren for ei masseutvandring av menn frå Ukraina. «Vi må gjere Ukraina til ein betre stad å bu. Dette er det regjeringa arbeider med i dag», sa viseministeren for sosialpolitikk, Daryna Martsjak, tidlegare denne veka. Martsjak lova å utvide bustadprogrammet, skape attraktive jobbar med god løn og betre tilhøva i bymiljø i folkerike område – med nye sykkelvegar, parkar, koselege elvebreidder og så bortetter. Når eit tital småbyar er øydelagde og industrisoner i større byar er jamna med jorda av russiske missil og dronar, verkar slike utsegner mildt sagt utopiske. Det verkar som utsegner frå ei fjern framtid – ei framtid etter krigen og etter val da departementet for sosialpolitikk arbeider hardt for å gjere livet til ukrainske arbeidsfolk så godt som råd. Kort sagt kan utsegner som dette oppfattast som ein del av valkampen til den noverande regjeringa, og vi kan vente oss liknande erklæringar frå andre departement.

Den frivillige organisasjonen «Kyiv skule for offentleg administrasjon» sette nyleg i gang ein vervekampanje for å få studentar til å melde seg på eit gratis nettkurs kalla «Veteranens kone». Kurset er berekna for både konene til dei som er komne attende frå krigen, konene til aktivt militært personell eller soldatar som er sakna i strid, og enker etter falne soldatar. Til forskjell frå dei korte nettkursa med låge budsjett som til vanleg blir tilbodne av frivillige organisasjonar, har dette kurset ein brei visjon. Det omfattar ei innføring i psykologisk støtte til veteranar og familiane deira. Røynde juristar vil informere om statlege program for medisinsk støtte til veteranar og familiemedlemene deira, og deltakarane får lære om statlege program som er berekna på å få veteranar attende til sivilt arbeid, og om entreprenørskap. Sjølv om alt dette er organisert av ein frivillig utdanningsorganisasjon, legg kursmaterialet vekt på at regjeringa har ansvar for å syte for støtte til veteranar og familiane deira. Initiativet, som openbert er nyttig for det ukrainske samfunnet, har òg eit skjær av valkamp over seg. Emnelista inneheld til og med eit aksiom om tillit til regjeringa og styresmaktene.

Har reaktiveringa av det politiske livet avleia ukrainarane frå det som skjer ved fronten? Ikkje enno. Den vage forventninga om val er enno ikkje knytt til tankar om politisk maktkamp. Dette er interessant. Ingen av opposisjonspolitikarane har enno erklært at dei er klare til å delta i presidentval. Den einaste verkelege motstandaren til Volodomyr Zelenskyj er den militære generalen og ukrainske ambassadøren til Storbritannia, Valerij Zaluzjnyj, og han gjentek stadig at val bør vente til etter at krigen er slutt. Samtidig som det kjem løfte om val, blir ukrainarane forvirra av militære ekspertar som spår ein ny storskala russisk offensiv som vil vare i 6–9 månader, og som vil gjere det mogleg for Russland å rykke fram langs den 1000 kilometer lange fronten.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare