Kommentar
¿ Hylling og kritikk
Ei krise har ein avslørande effekt.
Ein nyklipt helse- og omsorgsminister Bent Høie fekk god respons på talen han heldt til ungdommen på pressekonferansen måndag.
Foto: Terje Bendiksby / NTB scanpix
Lytt til artikkelen:
Det er éi innsikt litteraturen har visst å nytta seg av. Det er når situasjonen spissar seg til, at vi ser kva som bur i folk. Stormen og stormfloa i Duuns Menneske og maktene er berre eitt av mange døme. Når store ting står på spel, blir folks karakter brått tydeleg for alle.
I den store krisa verda går gjennom no, ser vi noko av det same på nasjonalt nivå. Det amerikanske samfunnet blir meir amerikansk, det franske meir fransk, Kina meir kinesisk. Når vår krise ikkje vert opplevd så dramatisk som den vi ser i mange andre land, kjem det i høg grad av hell og forhold som ligg utanfor vår kontroll; at vi har god økonomi og ligg litt i utkanten av verda. Men vi har også sett nokre sympatiske trekk ved politikken vår som kjem oss til gode. Dei må vi ta vare på.
Offentleg samtale
Eit samfunn er kjenneteikna ved kva slags offentleg samtale det har. Og i den offentlege diskusjonen er det to ytterpunkt: Den begeistra hyllesta i den eine enden av skalaen og den fnysande kritikken i den andre. I totalitære samfunn er alt anna enn hylling forbode og straffbart; til gjengjeld blir kritikken frå eksilgruppene totalt avvisande. I dag ser vi at Nord-Korea kan vera i kriser av fleire slag; men fordi berre hylling er lov, veit vi så å seia ingenting om det. I USA ser vi no ei polarisering som kan vekkja både undring og otte, og farlegare enn demonstrantar som pyntar seg med våpen, er kanskje isfronten mellom dei politiske motstandarane. Dei to politiske hovudleirane har heilt slutta å lytta til kvarandre og står att med ein etsande mistillit. Og presidenten går til åtak på alt og alle som ikkje tek del i den grenselause hyllinga av han sjølv, der han sjølv syng førstetenor.
Når ein ser på totalitære samfunn, der hyllinga er bestilt eller truga fram, kan ein koma til å tru at open kritikk er det einaste kriteriet på eit godt samfunn. Men det amerikanske dømet viser noko anna. Få samfunn har ei sterkare kritisk ålmente enn det amerikanske. Likevel er det rive opp i mistillit og politisk lamming. Ein diagnose kan vera at det er for lite hylling. Det er ikkje for lite betalt hylling, i form av reklame og politisk propaganda, men det ser ut som ein har mista kontakt med eit felles grunnlag som ligg under debatten. Ikkje eingong opplagde verdiar som sanning og vitskap er det semje om.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
