Kommentar
¿ Vitskap og politikk i ei krisetid
Når pandemien er over oss, skal vi sjølvsagt søkja den beste vitskaplege kunnskapen. Men dei politiske og eksistensielle vala må vi sjølve ta ansvar for.
Lytt til artikkelen:
Dei siste dramatiske vekene har eg sete halvt fascinert, halvt skrekkslagen og surfa mellom norske, svenske, danske og internasjonale nettmedium. Som så mange andre har eg undra meg: Kva er det med Sverige?
I kampen mot koronapandemien har svenskane urokkeleg halde fast på ein strategi som skil seg frå det som skjer nær sagt overalt elles i verda. Endå meir påfallande er likevel måten dette vert grunngjeve på. Den som fører ordet no som nauda er størst, er ikkje statsministeren, men statsepidemiolog Anders Tegnell i Folkhälsomyndigheten. Han får stå fram for det svenske folket som vitskapens klåre røyst i ei verd full av redsle og irrasjonalitet. Bodskapen er klår: Medan politikarar i andre land lèt seg styra av kjensler, opinionstrykk og ein trong til å visa handlekraft, held Sverige seg til tiltak som ein har vitskapelig prov for at faktisk verkar.
Ein svensk modell
Korleis kan ein embetsmann opptre så suverent og einvist? Kvifor vert dette akseptert både av den svenske politiske leiinga og av folket? Mange har peika på at Folkhälsomyndigheten og liknande sakkunnige organ har ei sjølvstendig maktstilling i svensk forvaltning som saknar sidestykke i andre vestlege land. Sverige har lange tradisjonar for å gje vitskaplege ekspertar stort spelerom i utviklinga og gjennomføringa av offentleg politikk. Samstundes synest dette regimet å spegla – eller skapa – ein særeigen lydnad i folket andsynes ekspertar og offentlege organ. Det har vore hevda at den tilbakehaldne svenske handteringa av koronapandemien er uttrykk for ein særeigen tillit hjå styresmaktene til at folk flest vil opptre ansvarleg og fornuftig. Men det er òg mogleg å sjå det motsett: at ein her tøyer den sterke folkelege tilliten til styresmaktene til brestepunktet.
Eksotiseringa av Sverige kan likevel drivast for langt, for idealet om vitskapsbasert politikk har òg stor oppslutnad i Noreg og andre vestlege land. Førestillinga om at vitskapeleg rasjonalitet kan og bør motverka politisk irrasjonalitet, slo for alvor gjennom i mellomkrigstida og synest å ha fått ein renessanse i vår eiga tid etter et par tiår med høglydt kritikk av positivisme og teknokrati. Men kva kan og bør vi eigentleg leggja i slagordet om «vitskapsbasert politikk»?
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
