Teknologi
Algoritmar
Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi (lat: Algoritmi) gav verda nemninga algoritme. Her ein statue til minne om den store 800-talsmatematikaren i Khiva i Uzbekistan.
Omgrepet algoritme dukkar jamleg opp i nyheitene. Vi les at Facebook har algoritmar som spreier holocaustfornekting, og algoritmane har kanskje medverka til store politiske omveltingar som brexit. Elon Musk åtvarar mot kunstig intelligens fordi algoritmane kan bli så smarte og kraftfulle at vi ikkje skjønar kva dei gjer. Kva er dette algoritmefenomenet som styrer datamaskinene våre?
Ein algoritme som vi alle lærte i barneskulen, var å leggje saman fleire store tal. Vi plasserer tala over kvarandre i tiar-kolonnar, startar med bakarste kolonne, legg saman kolonne for kolonne, tek med oss mente til neste kolonne og får til slutt ein sum. Algoritmen for addisjon fungerer på vilkårleg store tal og er uavhengig av kor mange tal vi ønskjer å addere. Algoritmen tillèt ingen slinger i valsen. Vi kan ikkje endre rekkjefølgja på kolonnane eller late vere å bruke menten. Då får vi feil svar.
Namnet algoritme har opphav frå islams vitskaplege gullalder. Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi var ein persisk matematikar som verka i Bagdad på 800-talet. Han skildra blant anna aritmetikk, alminneleg rekning, med tal i det arabiske talsystemet. Dette er det posisjonsbaserte talsystemet med ti siffer som vi bruker i kvardagen. Verka til al-Khwarizmi vart så viktige at namnet hans vart brukt på innhaldet, og slik fekk vi nemninga «algoritme».
Ein algoritme er altså ei framstilling av utrekningssteg som du eller helst ei datamaskin må gjere for å løyse eit problem, frå inndata til eit svar. Denne abstrakte formuleringa av reknesteg er nyttig fordi vi kan bruke ho uavhengig av datateknologi, og fordi vi kan analysere dei matematisk utan å tenkje på kva datamaskin vi bruker.
Sortering er eit problem som vi ofte møter på. På biblioteket er romanar sorterte etter forfattarnamn. I resultatlista frå ein konkurranse er deltakarane sorterte etter poeng.
I all datahandsaming er sortering eit grunnleggjande problem som må handterast presist. Dette krev smarte algoritmar, og dei må vere effektive på store datamengder. Her treng vi ikkje mykje aritmetikk. Det vi derimot må gjere mykje av, er samanlikning og flytting av data.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
