Dansk val i eit nytt landskap
Splittinga på borgarleg side styrkjer sjansane for at Mette Frederiksen kan bli attvald.
Statsminister Mette Frederiksen då ho informerte om at det blir nyval 1. november.
Foto: Liselotte Sabroe / NTB
Det er eit interessant tidsspenn i valkampen til statsminister Mette Frederiksen. Ho og det sosialdemokratiske partiet kan bli henta inn av synder frå fortida, men kan òg bli redda av frykta for ei dyster framtid. Derfor satsa ho på eitt ord då ho opna valkampen sist veke: tryggleik. «Valget er skudt i gang – som en folkeafstemning om Mette Frederiksen», skreiv avisa Information. Det vil vere der heile tida, det personlege elementet, som ein skugge: Er det ho som skal styre Danmark gjennom dei store krisene: inflasjon, straumprisar, klima og krig?
Det skal eg komme tilbake til. Først eit anna bod på tidsånda som valet utspelar seg i, eit kritisk blikk på den borgarlege leiren – blå blokk, som det heiter på dansk. Som ein introduksjon til valkampen kom det nyleg ut ei debattbok av historikaren og kommentatoren Christian Egander Skov: Borgerlig krise. Det ideologiske opbrud i blå blok.
Boka har fått mykje merksemd og god omtale i Danmark. Med eit skarpt konservativt blikk skriv Skov om eit borgarleg politisk «trekantdrama» mellom det liberale, det konservative og det folkelege. Tilhøvet mellom desse tre perspektiva blir bretta ut både historisk og som aktuell scene: «det klassiske liberale forsvaret for individets fridom blir framleis prioritert framfor å tilpasse det liberale idégrunnlag til ei tid då fellesskapet og det kollektive er under press», hevdar Christian Egander Skov.
Gaukungen
Den liberale dyrkinga av enkeltmenneskets fridom til sjølvrealisering har tært på forståinga av kva fellesskapet har å seie for det gode liv, og ikkje minst på oppfatninga av det å vere borgar. Tidsånda har skifta: «Vi har gått frå ei liberal tidsånd til ei postliberal», skriv Skov. Han meiner sentrum–høgre har stivna i liberalisme og mista det historiske sambandet med dei folkelege røtene. Eit resultat er ei «utsondring av høgrepopulisme» som mellom anna nærer seg av avstanden mellom elite og folk. Høgrepopulismen er ein «borgarleg gaukunge».
Velferdsstaten har blitt ein konkurransestat; også i velferdsbutikken er det fritt val frå hyllene. Borgaren har blitt ein forbrukar. Det har skjedd gjennom reformer og effektivisering, ei utvikling Skov meiner har vore både elitær og «teknokratisk», altså noko som har gått over hovudet på folk. Populisme blir dermed også uttrykk for ei kjensle av avmakt og fråkopling. Medisinen han foreslår, er å styrke sivilsamfunnet, det nære og det lokale. Der kan den folkelege samanhengskrafta vekse fram nedanfrå.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
