Teknologi
Databasar
Data kan vere spor etter reinsdyr i snø. Jegeren tolkar dei og gjer med det data til informasjon.
Foto: Jennifer Baldacci / ARCUS
Vi seier at vi i dag lever i informasjonssamfunnet, sidan det har blitt så viktig for levesettet vårt å ha tilgang til informasjon og å kunne spreie den vidare. Men det finst eit omgrep som er meir fundamentalt enn informasjon, nemleg data. Slik informasjonsvitarar ser det, er informasjon og data ikkje det same.
Med ei omskriving av Joh 1,1 kan vi seie: «I opphavet var data, og data var i verda, og data var verda.» Data er noko så fundamentalt som spor etter fysiske prosessar. Data kan til dømes vere spor etter eit reinsdyr i snøen på høgfjellet eller ein magnetisert mikroskopisk partikkel i datamaskina. Informasjon har vi først når det skjer ein prosess som gjev meining til eit datum – ei tolking.
Tenk deg ein jeger som vandrar tolmodig og forsiktig gjennom fjellet, og endeleg ser han eit spor. Han kan lese ut omtrent kor lenge det er sidan reinsdyret var her, og følgje det vidare. Spora har fått meining og er såleis blitt til informasjon for jegeren.
Data og prosessar som gjer dei til informasjon, er fundamentalt for alt liv og skjer i alle organismar. Vi menneske har utvikla ein særleg stor rikdom av tolkingsmåtar for data. Munnleg språk er ein avansert måte å bruke lydbølgjer som data på med det føremålet å formidle informasjon fram og tilbake. Språket er eit datasystem som organiserer informasjon for oss, og det har funnest i minst hundre tusen år.
Seinare utvikla vi kileskrift, hieroglyfar og etter kvart moderne skrift, og desse teikna er òg data. Det munnlege språket vert koda gjennom skriftteikna og slik lagra for ein framtidig lesar som gjennom tolkinga si dekodar teikna. Vi har med meir og meir avanserte teknologiar laga oss eksterne minne i form av bøker, filmar, LP-plater, videoopptak og ikkje minst den nye, meir strukturerte forma som vi kallar databasar. Vi kan seie at det som kjenneteiknar databasar og anna minne, er persistens – at dei er varige. Det betyr at informasjon finst lagra i eit strukturert dataformat med tanke på framtidig bruk.
Datamaskina skaper meining ved at den magnetiserte partikkelen vi nemnde fyrst, kan forståast som ein bit i ein binær representasjon av eit tal, 0 eller 1. Men vi har fleire nivå av data og informasjon, informasjon på eitt nivå kan vere data for neste nivå. Så kva denne biten kan bety, er vidare avhengig av kva talet han er ein del av, skal brukast til. Eksempelvis kan det vere eit element i ein prosess som styrt av ein algoritme reknar ut renta på ein bankkonto. Algoritmen skaper meining av talet.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
