Ei tildekt historie

Det regnar. Eg har søkt ly i Kragerø bibliotek. Det er fleire timar til ferja går. Den hyggelege bibliotekaren har gitt meg kaffi og lesestoff om reisemålet mitt, Jomfruland. Eg ser bilete av kvitveisbløming i bøkeskogen, og bonden som går med ei bøtte poteter på Hasselgården, der eg skal bu. I bakgrunnen på det siste biletet ser eg ei høg mast. Kva kan det vera? Der rauk den ferien.

Det er Kultur-kameratene i Kragerø som har lokka meg til Jomfruland. Medan Katja Aarflot fortel om Theodor Kittelsens vitjing på Jomfruland i 1893, kjem eg i prat med Mette, som har arbeidd som bibliotekar i Forsvaret. Av henne får eg veta at masta var ei Decca-mast for navigasjon, og ho gjev meg tips som fører meg til forsvarsbiblioteket på Akershus. Der ligg det to bøker klare til meg når eg dukkar opp.

Etter å ha lese bøkene, er Marinemuseet i Horten og operatør Kjell «Deccasen» Olafsen Mo neste stopp. Her får eg all den informasjon eg kan ønskja meg om navigasjonssystemet Decca. Kjell fortel meg at sendaren frå Jomfruland er teken vare på, og i Modellkammer Jørstadmoen finn eg han utstilt i kjellaren i heile sin prakt.

Decca-systemet, som vart oppfunne av amerikanaren William J. O’Brien, vart fyrste gong nytta under D-dagen 6. juni 1944 for å unngå tyske miner. På femtitalet vart dette systemet teke i bruk i heile verda for navigasjon langs kysten, då systemet hadde god oppløysing, men kort rekkevidde. I Noreg var Forsvaret ein pådrivar for at me skulle ta systemet i bruk. I den særs pedagogiske Stortingsmelding 48 (1961–1962) vart systemet presentert, og Stortinget vedtok å bygga ut eit landsdekkjande nett.

Lat oss sjå på den delen av Decca-systemet der Jomfruland hadde ein sendar. Systemet bestod av fire sendarar, der tre av dei, «slavane», var plasserte om lag i ein likesida trekant, og den siste såkalla «masteren» var plassert midt i trekanten. Masteren sende ut eit sinussignal på 85,9 kHz. Slavane synkroniserte til dette signalet, men sende ut på litt andre frekvensar. Slavane var skilde med fargar. Raud sende på 114,5 kHz, grøn på 128,5 KHz og lilla på 71,58 kHz. Jomfruland var ein raud sendar.

Når ein mottakar får signal frå dei ulike sendarane, vert frekvensane multipliserte opp slik at dei kan samanliknast på ein felles frekvens. Då sendarane har ulike avstandar til mottakaren, vert det faseskilnad mellom signala. Dette kan ein bruka til å kunna bestemma posisjon, ved hjelp av litt matematikk. Mellom sendarstasjonane er skilnaden mellom avstand frå den eine stasjonen til den andre stasjonen lik langs hyperblar. Går du langs ein hyperbel, vil altså ikkje faseskilnaden i signala frå to stasjonar endra seg.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare