Permisjon

May Linn Clement

maylinnclement@hotmail.com

I heile det vaksne livet mitt har eg teke meg til nakken og kjent etter. Det er som ein refleks handa mi gjer, utan at eg tenkjer over det. Bak der, like ved hårfestet, har eg eit utslett. Det kom i slutten av tenåra og spreidde seg oppover hovudbotnen, som ei raud, svidande elv.

Eg viste det til ein lege. Eksem, sa han, og gav meg ein kortisonkrem.

Nokre år seinare viste eg det til ein ny lege. Kanskje psoriasis, sa han og rådde meg til ein svindyr sjampo som skulle vera god.

Nye år, ny lege, nytt flytande middel som skulle smørjast på morgon og kveld. Fem gongar har eg vore til lege med utslettet. Diagnosane atopisk eksem og psoriasis har gått att, med beskjed om at dette må eg leva med livet ut. Kremar og sjampo kan halde det i sjakk, men ikkje fjerna det for alltid.

Sidan permisjonen min tok til for eit halvt år sidan, har utslettet vorte mindre og mindre. No er det berre ein prikk. Så lite har det aldri vore før. Dette trass i at det er vinter, som vanlegvis er den verste tida, og at eg ikkje bruker nokon spesiell krem eller sjampo.

No er ikkje eg dokter, slik dei som gav meg kremar og sjampo er, men kan det henda at eg rett og slett har halde utslettet i sving med stress?

Ja, seier absolutt alle sider som kjem opp når eg googlar «stress» og «utslett». Ifylgje Forskning.no kan stress over tid slå ut i mellom anna forverring av utslett og eksem.

«Det er som dei seier: Det er born og fulle folk som helst vil koma i avisa.»

Utslettet er ikkje det einaste som har blitt mindre. Stempelet i panna mi, «Ho i Marsteinen», har også bleikna. Førre gong eg var på helsesjekk med son min, vart eg for fyrste gong ikkje konfrontert av helsesjukepleiaren om kvifor avisa berre skriv om det som skjer i sør, og ingenting om nord i Austevoll.

Du kan ikkje vera lokalavisjournalist og tru at du kan ferdast fritt i området du dekkjer. Éin ting er å bli tipsa om saker overalt – i butikken, i barnehagen, når eg kastar farleg avfall ved attvinningsanlegget. Du kan heller ikkje gå nokon stad som privatperson. Skal eg på eit arrangement som meg sjølv, vert eg møtt med «Dar kjem Marsteinen», og «Ta bilete av oss, då!» eventuelt «Ikkje ta bilete av oss, då!».

Det er som dei seier: Det er born og fulle folk som helst vil koma i avisa.

I lokalavisa har eg vore tett på lesarane mine. Eg har levd i og skrive om same stad. Det har ikkje alltid vore lett. Då eg melde den fyrste julekonserten min, gjorde eg ein generaltabbe. I ein jamt over positiv artikkel skreiv eg at dei vaksne, lokale artistane ved eit høve song «særs surt». Der gjekk eg over streken. Dåverande varaordførar fann vegen til lesarbrevspalta, med tittelen «Lokalavisa, kritisk eller oppbyggjande?» «Kvifor ikkje skryta meir av talenta som finst i Austevoll, framfor eit kritisk skråblikk?»

Som lokalavisjournalist skal du vera var med å rakka ned på det folkelege. Aldri øydelegg ei god stemning. Når over tusen billettar vert selde til ein konsert med Postgirobygget, det er sol, det er øl og det er kjærleik, då er det ein suksess på alle plan. Kom ikkje her og kall musikken platt og irriterande!

Den o’ store saka mi, den som nådde lagt utover kommunegrensene, er derimot pitte lita. Det var ikkje eingong mi sak, det var redaktøren si. Han hadde gjort eit portrettintervju med den nye soknepresten vår, før han med godt samvit tok vinterferie og overlét framsidetekstane til meg. Eg henta fram det mest sensasjonsprega i saka, nemleg at presten ikkje ville via homofile par, putta dette på framsida, las korrektur og drog heim for å eta middag.

Mannen min spurde kva som var framsidesakene denne veka. Eg fortalde at hovudsaka var ei dame som fylte 100 år, medan det var ein mindre tekst om soknepresten som ikkje ville via likesinna.

– Likesinna, spurde han.

– Sa eg likesinna, undra eg og fekk vondt i magen.

Eg meinte sjølvsagt likekjønna, sjølv om det ikkje er eit ekte ord. Ut i gangen, opp med laptopen, fram med framsidetekstane. Der stod det eg frykta: Soknepresten vil ikkje via likesinna. Eg hasteringde til dagleg leiar i Marsteinen: «Stopp pressa!». Men det var for seint. Framsida vart alt gått i trykken, og eg gjekk i kjellaren.

Dagen etter ringde Journalisten og Dagbladet for å intervjua meg om denne gleppen. Når eg googlar meg sjølv i dag, fire år seinare, er det framleis dette eg er mest kjend for.

– Snakk aldri vondt om folk. Sjansen er stor for at den du snakkar med, er i familie med den du snakkar om.

Finn

Eg slutta ikkje å jobba då permisjonen tredde i kraft. Eg heldt fram med å teikna for Dag og Tid, somme veker berre den faste kommentarteikninga på side 2 og 3, andre veker fleire.

Men eg ville skriva òg. Ikkje lokale nyhendesaker eller julekonsertmeldingar, men om noko som opptok meg, noko eg var interessert i, og som eg kunne.

Kvar var det eg fann meg sjølv store delar av dagen? Jo, i huset mitt, på kjøkenet, som nyss var renovert. Så eg sette meg ned på kjøkenet og skreiv om kjøkenet. Det vart ein serie på tre dobbeltsider her i avisa.

Ein dag kom far min inn på kjøkenet og heldt eit føredrag om måleeiningar, jammen vart det ikkje ei sak ut av det òg.

Eg har levert teikningar til lokalavisa, og eg har delteke i eit formidlingsprosjekt ved det lokale biblioteket.

Så skulle bergensaren Tormod Valaker skriva ei bok om austevollingen Magnus Stangeland, og eg vart spurd om å teikna til denne. Du veit kanskje at Magnus var stortingsmann for Senterpartiet i tolv år, men visste du at han eig ei halv lokalavis?

Det var på 1990-talet at den tidlegare eigaren av Marsteinen, bladet Sunnhordland på Stord, ville selja avisa. Nokon inni Bergen ville kjøpa henne og nytta bladet som eit reklamemagasin i Austevoll. «Det kjem ikkje på tale», sa Magnus og dåverande kommuneoverlege Finn Dyngvold. Dei betalte 50.000 kroner kvar og overtok eigarskapet til Marsteinen, 50–50. Begge er framleis aktive i styret, og begge vert 80 år i år.

At avisa er eigd lokalt, er noko eg alltid har sett pris på. Tenk så dumt om Marsteinen til liks med 80 andre lokalaviser skulle vore eigd av Amedia, eller eit anna konsern som et opp budsjettet vårt.

Då eg fyrst byrja i Marsteinen, gav Finn meg eit godt råd som han sjølv hadde fått den gongen han som fersk dokter flytta til Austevoll:

– Snakk aldri vondt om folk. Sjansen er stor for at den du snakkar med, er i familie med den du snakkar om.

Dette rådet har eg nesten fylgt.

Er eg verkeleg ein frilans? Omgrepet frilans, eller freelance, er kjent frå boka Ivanhoe (1819) av Sir Walter Scott. Handlinga er lagd til 1100-talet, stordomstida til England, og ordet viser til riddarar med fri lanse; dei er ikkje bundne til ein fast herre. Eg kan sjå meg sjølv i ein slik posisjon, men det kjennest rart å kalla meg sjølv ein frilans.

Eg har sett slike før, men berre på avstand. Ofte finn du dei på kulturelle arrangement, der dei svansar rundt med lommene fulle av bongar og ler heile vegen til baren. Du ser dei gjerne ståande i klynger og konversera, med raudvin i eine handa og ein sigarett i andre. Det ser freistande ut. Men kjem du tettare på dei, kan du risikera å overhøyra litt av samtala. Ho dreier seg om søknadsskriving, manglande støtte og skral økonomi, og du skuggar raskt unna.

Det er likevel ein draum eg har – å ha eit arbeid som ikkje låser meg til ein fysisk stad til ei fast tid. Å teikna for Dag og Tid kan eg gjera kor som helst. Eg har teikna på ferie med familien i San Sebastian, i St. Ives i Cornwall og på Skallerup Klit i Danmark. Fem teikningar har eg laga på stovebordet til syster mi i Sherman Oaks i Los Angeles.

Eg har teikna og levert frå eit flyplasshotell på Flesland, frå Trolltunga hotell i Odda og frå Bondeheimen i Oslo. Det er ei fridomskjensle å vita at det er mogeleg.

– Om du nokon gong ynskjer å bu i utlandet, er det viktig å tenkja at du vel eit arbeid som reiser godt, sa far då eg var yngre. Eit døme på det motsette var å bli advokat; ulike land har ulike lover.

– Yrket reiser ikkje godt.

Sjølv byrja far i snikkarlære som 15-åring, i heimbyen Dunedin på New Zealand. Det var eit val som vart teke over hovudet på han, men han fekk i alle fall eit grunnlag for å koma seg ut i verda. Så snart han var ferdig i lære, drog han til Australia og fekk jobb som møbelmontør. Han kom attende til New Zealand nokre år seinare. Parallelt med å laga innreiing i ein stor seglbåt, bygde han sin eigen vesle seglbåt, «Heidi», som han seinare fekk frakta til England. Det var som tømrar far fyrst kom til Austevoll i 70-åra. Han fekk arbeid her då Fiskarfagskulen skulle byggjast, sigla «Heidi» over Nordsjøen og la seg til i Kolbeinshamn, berre ein liten spasertur frå huset mitt, barndomsheimen til mor mi. Langs vegen ein sommarkveld møtte dei kvarandre... Og her sit eg, ved kjøkenbordet, og skriv om permisjonen min for fjerde veke på rad.

Denne serien er skriven tre stader: Her på kjøkenet, ute i stova og på Austevoll folkebibliotek. Det mest urbane eg gjer om dagane, er å pakka ned laptopen, knyta kåpa om livet og dra til biblioteket. Der latar eg som om eg sit på ein kaffibar og jobbar, slik eg har sett folk i byane gjer, og knipsar på bibliotekaren for servering.

Det er ikkje farleg å ta permisjon. Men eg måtte gjera det før eg sjølv såg kor ufarleg det var.

Før eg i det heile tatt våga å søkja om fri, hadde me opparbeidd ein bufferkonto på 200.000 kroner som skulle dekkja dei faste utgiftene i heimen eit heilt år. På den måten skulle eg vera sikra, dersom eg ikkje hadde andre inntekter i permisjonen. Slik vart det ikkje.

Eg har ikkje hatt den trygge, stabile inntekta i botnen som ein fast jobb gjev, men eg har tent nok desse seks månadene til ikkje å røra bufferen – og det på berre å gjera ting eg vil og meistrar. Eg måtte ta permisjon for å finna ut at dette var mogeleg.

Som ein stor bonus har eg ikkje lenger eit flammande utslett i nakken.

Eg set meg sjølv eit nytt mål. Så lenge eg har 200.000 kroner på ein konto, treng eg ikkje fast jobb på eit år. Fritt omsett frå Sir Walter Scott seier eg optimistisk: I desse tider vil ei driftig kvinne alltid finna hyre.

Eg opnar e-postprogrammet og skriv til redaktøren min i Marsteinen.

Takk for elleve fine år. Eg seier opp. Gje beskjed om du treng frilans. Helsing May Linn.

Send.