Eg går ein tur i Stensparken, det gjer eg ofte – for å tenkje på alt mogleg som rører seg og som er urørleg, sidan eg elskar å glane og å gruble – ettersom parken ligg ikkje så langt frå der eg bur, og inn i parken går eg til ein stad der bergveggen stikk seg fram, han ligg eit stykke frå vegen og er svært gamal, og her kunne Sigrid Undset ha gått ein tur lenge før Stensparken var ferdig bygd.

Bygginga av parken byrja i 1930-åra, med pengar frå salet av sprit på polet, og stod ferdig i 1943. Ettersom Sigrid Undset budde i Stensgata på slutten av 1800-talet; ikkje så langt frå der parken opnar seg, om det då gjekk ein sti der vegen no går, og ho kunne ha tatt på den same eldgamle bergveggen som eg tar på når eg går ein tur; vi er omgjevne av høg alder, så høg at det ikkje er til å fatte, og så tenkjer eg på det heilt naive; veit fjellet at det er så gamalt; utan at eg veit om steinen kan ha medvit, som ein variant av panpsykisme, om så var, ville han då ha så svakt medvit at han ikkje veit noko om alder og tid?

Mens eg går i parken, og stryk handa flatt over ein utgamal og våt bergvegg, tenkjer eg på ei nonne i Utrecht. Steinen er iskald, og den krumma veggen er ikkje glatt, han er grov og full av hakk, og så tenkjer eg på kor mykje fjell det er i landet vårt, og at eg ikkje fattar at det er berre dei høge fjella som er kongeriket vårt, og ikkje kysten med alle dei flotte svaberga. Kvifor er ikkje svaberg og kyst det same som å vere høg på fjell, det går vel an å vere høg på låge fjell slik som svaberg?

Og mens eg er i parken, berre for å glane, og å tenkje etter, så tenkjer eg på kysten, alt vatnet i sjøen og på svaa og det eg tenkjer frå oppveksten min, er at det er mykje skog i kongeriket og mykje vatn og mange sva, men alltid mykje skog og mykje sjø, og før var det alltid mykje snø; men kva gjer det med oss, som bur i alt dette?

Over toppen av parken og forbi Blåsten – og inn i Wolffs gate – som er det høgaste punktet ved Bislett, er det ein vegg som eg trur stammar frå Oslofeltet, og veggen er småkupert og han ser ut som han er sett saman av små og flate steinar, og eg har gått forbi der om sommaren og sett etter forsteina trilobittar eller andre typar fossil. Dette er eit felt med alunskifer. Det er gamalt, og det er det mykje av i Oslofeltet; alunskifer ligg lagdelt som små pinnar, i ein tjukk steinmasse, som ein forsteina ask fyrstikker, utan elsken, berre med fyrstikkene, og eg lurer på, kor er alle geologane frå Blindern.

Men det er bergveggen som eg tek på når eg går ein tur gjennom parken og ser kor tett og flott den svarte krumma veggen er, om sommaren bak mange buskar. Eg tenkjer på om det er gneis, eller granitt, men det er den harde flate bogen eg er oppteken av, og han skiftar farge etter ljoset og vêret. Og eg såg ein tynn, klar og lang åre med kvarts der, som frose vatn, og eg tenkte på eit dikt av den skotske poeten Hugh MacDiarmid; det var eit eller anna om krystallar som blod i ein øydelagd stein. Heile diktet er om stein, og eg tenkte på alle fargane han skriv om, og også på alle dei flate fjordsteinane eg har gått på; alle dei store og digre flyttblokkene som ligg hist og her, forlatne etter å ha blitt førte mot mange svaberg då isen trekte seg ned i havet, liksom for å symje bort. Svaberg er flotte fjell, men dei er berre som lågtliggande fjell.

Og sidan eg bur i låglandet, er det også svaberga eg er oppteken av – og bergveggane i Stensparken – og eg har lege på mange svaberg, men ikkje stupt frå så mange, ettersom eg ikkje er god til å stupe, er ein elendig symjar og likar havet best frå land eller frå svaberg. Men det er strukturane i eit massivt svaberg eg ser etter og tek på, og så er det alltid tilløpa til jettegrytene eg likar å glane på, også for å sjå korleis dei svingar seg ned og inn i svaberga, og det går jo an å tenkje på kva for kraft som har vore i gang her, og kor lenge; det aller beste er når det blæs, og sjøen slår mot svaberget med ei ofseleg kraft. Ho er så ofseleg at bølgjene og tilbakesuget deira er livsfarlege, som om sjøen trekkjer pusten, og nettopp i dette tilbakesuget er straumen så sterk at det er ingen som slepp vekk, og det er jo dette blaute og harde tilsiget som har forma svaberga.

Som om ikkje det blaute tilsiget gjennom hundrevis av år formar det som er stilleståande og fastgrodd stande pede, eller blir det feil, som om tilsiget og dei indre spenningane i svaberga på grunn av ulike typar mineral set i gang ein prosess som kontinuerleg formar svaberga, berre langsamt, det er det som er den store styrken i steinen i tillegg til måten han er hard på, at det ikkje er synleg før det er utført, og dei som har sett etter, er for lengst døde, så også etterkommarane deira; for svaberg og fjell følgjer ei nesten frosen tid, eller der tida så å seie er oppheva, om ikkje reservert, og tilbakehalden.

Det som er pussig med svaberg, og langs kysten vår er det enorme mengder med svaberg, liksom dei er påbegynte fjell som har slutta å vekse, er den glatte overflata på svaberga. Ikkje berre der vatnet har vaska steinen i tusenvis av år, men også på toppen av eit svaberg, der sjøvatnet ikkje rekk til, så er det noko anna som har skjedd, og som har fått den rue overflata glatt som silke. Liksom nokon har sete og brukt fint sandpapir på svaa, utan at eg anar kvifor nokre av dei er så glatte, eller kvifor nokre er små og andre er riktige kjempar, som svaberga på Tjøme, eller Verdens Ende. Dei er veldig grå og sikkert fulle av granitt, sikkert også gneis, som er synleg i dei sideliggande steinrynkene, om ikkje andre mineralar som kvarts, synleg som glatte og smale årar som buktar seg ned i steinen som om dei leitar etter noko.

Alt det som er rundt oss, kva gjer det med oss, blir vi klokare av det, det veit eg ikkje, kva gjer all den veldige veggen med hus i Stensgata og i Thereses gate, kven held dei ute og kven inviterer dei inn, eller kva er det denne veggen gjer, jo, han gir husly til dei som treng det, og som har råd til det, men han er også eit skjold og ein vegg for å halde ro i heimen.

På P2 høyrer eg om ei nonne i Utrecht som vart mura frivillig inn i en vegg; som eit trongt og smalt nonnekloster med to opne avlukke; eitt for maten og eitt for avføring, ho budde der i 57 år; var det for å kome nærare Kristus eller for å kjenne på det å vere ekstremt dedikert; kva slag vilje til å tru kan det ha vore?

Eg kan berre prøve å sjå verda frå skrivebordet mitt, men eg veit ikkje om eg blir klokare av det eller berre å gå ein tur i Stensparken for å la tankane drive og å sjå på alt mogleg. Men eg greier ikkje å slutte å tenkje på takmåleria til Michelangelo i Det sixtinske kapellet i Vatikanet; der spåkjerringa Pythia som kom med alle spådomane i Apollon-tempelet i det gamle Hellas, glaner inn i framtida med bekymra andlet.

Ole Robert Sunde

Ole Robert Sunde er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.