Essay
Galskapen i hardingfela
Kva er det med hardingfela? Rett som det er, høyrer eg på Folkemusikktimen på NRK P2, og det er som regel Leiv Solberg som er programleiar. Sist eg høyrde på Folkemusikktimen, var det felespel frå Store studio med spelemannen Torgeir Straand frå Bø. Han spela blant anna ein slått av Øystein Langedrag; det var han som lærte Myllarguten å spele, står det i Store norske leksikon.
Torgeir Straand spela ein slått som heiter «Langedrag 3», og da tenkjer eg på kva det er med hardingfela, og kva slags musikk som kjem ut av dette underlege instrumentet.
For mange år sidan var eg timelærar på forfattarstudiet i Bø, det som den gongen var høgskulen i Bø, og ein av teorilærarane på forfattarstudiet hadde ein son som spela hardingfele. Han inviterte meg og ein annan timelærar heim til seg, og der fekk vi høyre «Fanitullen». Det var i stova, og det kunne ikkje ha vore eit betre lokale. Alle dei fem understrengene var tydelege under spelet, og sonen spela godt og trampa fint takten, for denne skotakten eller skoslaga er eit viktig tilslag til hardingfela; det er som eit ekko frå det underjordiske, sidan det verkar som at det underjordiske lyttar med eit øyre til hardingfela.
Eg blei heilt rørt av denne utgåva av «Fanitullen», og ljoden var kraftig, og det summa frå fela som frå ein foss, og eg begynte nesten å lytte etter fossekallen, eller ein annan kall som er fanitullen, og det djerve bogespelet, song høgt og flott, og eg kunne ikkje fri meg frå å tenkje på kor mykje ljod det er i ei hardingfele.
Under Torgeir Straands felespel av slåtten «Langedrag 3» høyrde eg nøye etter for å finne ut, berre på øyret, kva det var for noko med denne musikken. Hardingfelemusikk er svært komplisert, og eg prøvde å følgje godt med for ikkje å falle av, og ikkje bli borte i eit drag; også skotakten var flott, og den underbygde, den spisse tonen frå dei dirrande understrengane på fela; også her summa det bra, ikkje foss denne gongen, men som eit kraftverk, og det var livsfarlege høgspentmaster det suste frå.
Og det å lytte etter ein slått eller ein gangar er ikkje lett, og ein må vere på hogget, ettersom «Langedrag 3» er vanskeleg å følgje, så må eg ikkje dagdrøyme meg bort, som eg så lett gjer; som å tenkje på fjell, store og mørke fjellholer; av ein eller annan grunn så er det mykje fjell i hardingfelemusikken, og eg veit ikkje om det er alle forteljingane om huldra og om nøkken som gjev meg desse tankane.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
