JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

KunnskapFeature

Appendicitt

Ubehandla vil sjukdomen vera dødeleg i over 50 prosent av tilfella.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi er standardbehandling ved appendicitt.

Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi er standardbehandling ved appendicitt.

Foto: Javier Montero Arredondo / Wikimedia Commons

Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi er standardbehandling ved appendicitt.

Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi er standardbehandling ved appendicitt.

Foto: Javier Montero Arredondo / Wikimedia Commons

3974
20240920

Medisinsk

Haldor Slettebø er spesialist i nevrokirurgi og skriv om medisin ein gong i månaden.

3974
20240920

Medisinsk

Haldor Slettebø er spesialist i nevrokirurgi og skriv om medisin ein gong i månaden.

Det har faktisk hendt eit par gonger at kirurgar har fjerna sin eigen blindtarm, eller rettare sagt sitt eige blindtarmsvedheng. Første gongen, for vel 100 år sidan, ville kirurgen visa at inngrepet kunne gjennomførast utan narkose, med berre lokalbedøving. Det gjekk bra.

Andre gongen, på ein ekspedisjon i Antarktis, var det ein russisk kirurg som opererte og kurerte seg sjølv for blindtarmsbetennelse.

Den eigentlege blindtarmen, den første delen av tjukktarmen, ligg på høgre side av magen. Og på denne blinde tarmen er det eit knapt 10 cm langt vedheng som kan likna ein liten orm – appendix vermiformis – ein struktur som først vart påvist og teikna av Leonardo da Vinci.

Dette vedhenget til blindtarmen er det som i daglegtalen blir kalla «blindtarmen». Det er usikkert kva funksjon organet har – ein kan leva like godt utan, har det synt seg. Kanskje spelar det ei rolle for immunforsvaret, sidan me finn påfallande mange immunceller i området, kanskje er denne tarmstumpen eit reservoar for «snille» tarmbakteriar?

Dersom vedhenget tettar seg til med tarminnhald, kan det bli irritert, betent og raudt. Då har du fått ein akutt blindtarmsbetennelse: appendicitt. Tarmveggen svulmar opp og kan sprekka dersom blodsirkulasjonen blir forstyrra.

Betennelse i blindtarmsvedhenget, akutt appendicitt, er ein tilstand som årleg råkar nær 5000 her i landet. Sjukdomen er ei av dei vanlegaste årsakene til akutte magesmerter. Pasientane kan vera i alle aldrar, men er oftast mellom 10 og 30 år gamle.

Sjukdomen tek typisk til med ein diffus verk kring navlen, etter kvart aukar smertene på og flyttar seg til nedre høgre del av buken. Kvalme, oppkast og feber kjem gjerne sigande over timar. Direkte trykk på magen forverrar smertene. Smertene høgg til når ein brått tek bort trykket mot magen. Den sjuke vil helst liggja i ro.

Men symptoma er ikkje sjeldan atypiske. Då treng me tilleggsundersøkingar som ultralyd og CT for å stadfesta eller avkrefta diagnosen. Bileta kan syna ein oppsvulma og irritert appendiks eller påvisa heilt andre sjukdomar. Presis diagnostikk gjer at me kan operera alle dei som verkeleg har betent appendiks – og færrast mogeleg av dei med bleik og frisk appendiks.

Vanleg behandling er akutt operasjon med fjerning av appendiks. Det kan gjerast på gamlemåten ved at kirurgen opnar buken til høgre nedom navlen, snørar av, klypper over og fjernar det betente blindtarmsvedhenget. Den beste metoden er likevel kikholskirurgi: Kirurgen fyller buken med CO2-gass og set deretter inn eit tynt røyr med kamera for å sjå inn på tarmane, og eit anna røyr til å gripa og ta ut appendiksen.

Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi blir rekna som standardbehandling i dag. Likevel leitar forskarar stendig etter nye, dristige og kanskje endå betre måtar. Operasjon med kikholsteknikk gjennom magesekken eller gjennom vagina er blitt gjort, men utan at det har forbetra resultata. Antibiotika åleine kan vera ei mellombels løysing dersom kirurgi skulle vera utilgjengeleg.

Behandlingsresultata er vanlegvis svært gode. Risikoen for å døy etter inngrepet er tilnærma null dersom diagnostikk og behandling skjer med det same.

I fattige land, som til dømes Malawi, ser ein at pasientane ofte kjem altfor seint til sjukehus, gjerne etter ei vekes tid med sterke magesmerter. Det medfører at mange, over 5 prosent av dei innlagde, døyr av sjukdomen – pasientar som lett kunne ha vore berga om dei berre hadde fått operasjon i tide.

Truleg er det endå fleire som døyr – om me reknar med dei som aldri kjem fram til medisinsk behandling. Ubehandla vil sjukdomen vera dødeleg i over 50 prosent av tilfella – av di tarmveggen sprekk og det utviklar seg bukhinnebetennelse. Det var truleg den vanlegaste utgangen før me fekk den kirurgiske løysinga på 1880-talet.

Haldor Slettebø

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Det har faktisk hendt eit par gonger at kirurgar har fjerna sin eigen blindtarm, eller rettare sagt sitt eige blindtarmsvedheng. Første gongen, for vel 100 år sidan, ville kirurgen visa at inngrepet kunne gjennomførast utan narkose, med berre lokalbedøving. Det gjekk bra.

Andre gongen, på ein ekspedisjon i Antarktis, var det ein russisk kirurg som opererte og kurerte seg sjølv for blindtarmsbetennelse.

Den eigentlege blindtarmen, den første delen av tjukktarmen, ligg på høgre side av magen. Og på denne blinde tarmen er det eit knapt 10 cm langt vedheng som kan likna ein liten orm – appendix vermiformis – ein struktur som først vart påvist og teikna av Leonardo da Vinci.

Dette vedhenget til blindtarmen er det som i daglegtalen blir kalla «blindtarmen». Det er usikkert kva funksjon organet har – ein kan leva like godt utan, har det synt seg. Kanskje spelar det ei rolle for immunforsvaret, sidan me finn påfallande mange immunceller i området, kanskje er denne tarmstumpen eit reservoar for «snille» tarmbakteriar?

Dersom vedhenget tettar seg til med tarminnhald, kan det bli irritert, betent og raudt. Då har du fått ein akutt blindtarmsbetennelse: appendicitt. Tarmveggen svulmar opp og kan sprekka dersom blodsirkulasjonen blir forstyrra.

Betennelse i blindtarmsvedhenget, akutt appendicitt, er ein tilstand som årleg råkar nær 5000 her i landet. Sjukdomen er ei av dei vanlegaste årsakene til akutte magesmerter. Pasientane kan vera i alle aldrar, men er oftast mellom 10 og 30 år gamle.

Sjukdomen tek typisk til med ein diffus verk kring navlen, etter kvart aukar smertene på og flyttar seg til nedre høgre del av buken. Kvalme, oppkast og feber kjem gjerne sigande over timar. Direkte trykk på magen forverrar smertene. Smertene høgg til når ein brått tek bort trykket mot magen. Den sjuke vil helst liggja i ro.

Men symptoma er ikkje sjeldan atypiske. Då treng me tilleggsundersøkingar som ultralyd og CT for å stadfesta eller avkrefta diagnosen. Bileta kan syna ein oppsvulma og irritert appendiks eller påvisa heilt andre sjukdomar. Presis diagnostikk gjer at me kan operera alle dei som verkeleg har betent appendiks – og færrast mogeleg av dei med bleik og frisk appendiks.

Vanleg behandling er akutt operasjon med fjerning av appendiks. Det kan gjerast på gamlemåten ved at kirurgen opnar buken til høgre nedom navlen, snørar av, klypper over og fjernar det betente blindtarmsvedhenget. Den beste metoden er likevel kikholskirurgi: Kirurgen fyller buken med CO2-gass og set deretter inn eit tynt røyr med kamera for å sjå inn på tarmane, og eit anna røyr til å gripa og ta ut appendiksen.

Kikholskirurgi eller gamaldags open kirurgi blir rekna som standardbehandling i dag. Likevel leitar forskarar stendig etter nye, dristige og kanskje endå betre måtar. Operasjon med kikholsteknikk gjennom magesekken eller gjennom vagina er blitt gjort, men utan at det har forbetra resultata. Antibiotika åleine kan vera ei mellombels løysing dersom kirurgi skulle vera utilgjengeleg.

Behandlingsresultata er vanlegvis svært gode. Risikoen for å døy etter inngrepet er tilnærma null dersom diagnostikk og behandling skjer med det same.

I fattige land, som til dømes Malawi, ser ein at pasientane ofte kjem altfor seint til sjukehus, gjerne etter ei vekes tid med sterke magesmerter. Det medfører at mange, over 5 prosent av dei innlagde, døyr av sjukdomen – pasientar som lett kunne ha vore berga om dei berre hadde fått operasjon i tide.

Truleg er det endå fleire som døyr – om me reknar med dei som aldri kjem fram til medisinsk behandling. Ubehandla vil sjukdomen vera dødeleg i over 50 prosent av tilfella – av di tarmveggen sprekk og det utviklar seg bukhinnebetennelse. Det var truleg den vanlegaste utgangen før me fekk den kirurgiske løysinga på 1880-talet.

Haldor Slettebø

Emneknaggar

Fleire artiklar

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis