Teknologi
Ultralyd
Med proben i handa utfører lækjaren ei tredimensjonal undersøking av fosteret.
Illustrasjon: www.gehealthcare.com
Eg gler meg som ein unge. Kvinneklinikken er neste stopp. I handa held eg eit barn. Min eigen son. Det første biletet av han. Eg anar konturane av den vesle kroppen med det store hovudet. Det blei tatt med ultralyd for tretti år sidan. No er det kanskje på tide å finna ut korleis det verkar.
Seksjonsoverlækjar ved fostermedisin og ultralyd Synnøve Lian Johnsen startar med å gje eit krasjkurs i gynekologi og svangerskap. Eg ser med lengting bort på ultralydmaskina GE Voluson E10 mens eg noterer for harde livet det Synnøve fortel.
– Ultralyd kan ein ikkje klara seg utan i vårt arbeid. I gynekologi brukar me det til å kartleggja anatomi. Det gjeld både normalitet og patologi. Me kan sjå om spiralen sit der han skal, og ved sjukdom kan ein sjå cystar på eggstokk, muskelknutar på livmor, kreftsvulstar, blødingar og infeksjonar.
Med ultralyd kan ein måla fosterets storleik og slik finna ut alder og når det blir termin. Dess tidlegare ein føretek ultralydundersøking, veke 9 til veke 20, dess betre. Då er det mindre variasjon i storleik enn seinare i svangerskapet. Rutinen no er rundt veke 18, men tidleg ultralyd er blitt godkjend. Med ultralyd i veke 11–14 er det mogleg å fanga opp avvik tidlegare, og mødrer med til dømes høgt blodtrykk kan følgjast nærare. Dersom mora har blodtypen rhesus negativ og fosteret rhesus positiv, kan mora vaksinerast, slik at ikkje fosteret får anemiske tilstandar.
Ein kan med ultralyd finna ut kor mange foster kvinna ber på. Dersom det er tvillingar eller fleire, må ein sjå om dei deler morkake eller har kvar si. Delt morkake er meir risikabelt enn ei til kvar. Har fostera delt fostervassekk eller felles? Delt er potensielt farlegast. Korleis er morkaka plassert? Dersom ho stengjer for utførselen, må ein ta keisarsnitt.
Mengda av fostervatn vert målt. Er det for mykje eller for lite? Ein ser også på fosterets anatomi for å avdekkja eventuelle utviklingsavvik. Har fosteret hjartefeil, klumpfot, ryggmergsbrokk eller vasshovud. Avvik aukar sannsynet for kromosomfeil. Såkalla trisomiar er genetiske mutasjonar som gjev ekstra kromosom til eit kromosompar. Dei fleste trisomiar gjev spontanabort, men det er mogleg for fosteret å overleva med trisomi på kromosompar 13, 18 og 21. Trisomi på kromosompar 21 resulterer i Downs syndrom. Ved mistanke om avvik er det mogleg å ta enten blod-, fostervass- eller morkakeprøvar for å finna ut kva som er galt.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
