Klok på bok
Ung og urøynd
For mange av oss var det å vere ung ei herleg tid. Då Knut Hamsun skulle skrive avslutninga på nobelpristalen, var det vitaliteten til dei unge han tenkte på. Før Store-Knut heva, og tømde, glaset i Stockholm 10. desember 1920, sa han: «… jeg mangler det viktigste, det eneste, jeg mangler ungdom.»
Når ein er i ein alder der det byrjar å knirke i knea, er det freistande å påpeike at det heile ikkje var gull i ungdomen. Særleg i perioden då ein trur at ein veit alt, er det mykje som i ettertid ikkje er noko å vere særleg stolt av. Eg hugsar fine folk frå ungdomstida som heilt seriøst hevda at «alt er mogleg». Det var ein vidløftig påstand som døydde raskt då eg bad dei prove postulatet ved å ta rennefart og hoppe opp til månen.
Når røynda er så lita at ein ikkje får grep om ho, kan det òg gje seg utslag i lommefilosofi som diverre ikkje er anna enn ull. Eit døme kunne vere ungdomar som i fullt alvor meiner at ein ikkje må noko. Jau, du må noko. Du lyt leve til du døyr.
I løysingsverket denne veka veit Nils Vik dette. Gunder Runde skriv: «Eg starta med dagens sitat, men der var ikkje mykje hjelp å få. Så dermed måtte eg gå den lange vegen via nobelprisvinnarar osv. To gode tips fann eg rett nok: 1) nynorsk forfattar 2) truleg populær bok eller kjend forfattar, sidan vi har nytt opplag allereie året etter. Først: franske nobelprisvinnarar. Her avgrensa eg meg til tidsrommet 1952–1964. Dermed vart det berre fire nobelpristakarar som var aktuelle. Når vi så trekkjer frå alle bokmålsforfattarane pluss dei nynorske som ikkje gav ut bok i 2023, så står det i grunnen att berre to alternativ: Lars Amund Vaage og Frode Grytten. Boka til Vaage har kvinneleg hovudperson, så dermed enda eg på Den dagen Nils Vik døde av Frode Grytten. Boka var faktisk tilgjengeleg på Bok-bitane, så dermed fann eg både sitatet og namna til døtrene, Eli og Guro. Ei særs god bok, Brageprisen var vel fortent! Nils Vik har bestemt seg for å døy på ein bestemt dato. Han står opp om morgonen og gjer unna morgonstellet på vanleg måte, berre med den skilnaden at han brenner madrassen som høyrer til i ektesenga. Kona Marta er død for fleire år sidan. Så set han seg i båten og stemner ut gjennom fjorden. Allereie tidleg i forteljinga skjønar vi at noko er annleis, han får kontakt med den døde hunden sin, og snakkar med han (og får svar) på normal måte. På vegen ut gjennom fjorden møter han att mange av dei passasjerane han hadde skyssa tidlegare i livet – dei er døde, men dei står på stranda og ventar på han. Somme får vere med i båten, mellom andre ’amerikanaren’ Robert, som kjem med følgjande visdomsord: ’Det er hardt arbeid å vere død.’ Heilt mot slutten av boka kjem også kona Marta. Og slik sluttar boka, med det sameina ekteparet Nils og Marta, i dødsaugneblinken. Ei såkalla lågmælt historie om eit stort tema. Jon Fosse skreiv for nokre år sidan ei tilsvarande bok: Morgon og kveld, der hovudpersonen også tar båten ut gjennom fjorden, møter døde kjenningar, og døyr på siste side. Eg veit ikkje om Grytten har vore inspirert av Fosse si bok, men Grytten sin versjon står uansett på eigne bein.»
Inger Anne Hammervoll skriv: «Eg les boka no, og er einig med Medikus Libri i at dette er ei fin forteljing.»
Ragnhild Eggen skriv: «Boka denne gangen er ei virkelig perle!»
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
