Det står mykje polsk på programmet i dag. Fyrst skal me sjå på ei gammal seiing, nemleg «polsk riksdag». At uttrykket tyder «usamd» og «larmande forsamling», er noko alle saman veit, men kor kjem vendinga frå?

Me skal til realunionen Polen-Litauen og til året 1652. Då vart det for fyrste gong lagt ned eit liberum veto i det polsk-litauiske parlamentet Sejm. Alle riksdagsmenn kunne leggje ned eit slikt veto, noko som hadde som konsekvens at parlamentet måtte oppløysast. Særleg i byrjinga av 1700-talet medførte ordninga eit salig spetakkel i Sejm. På denne tida vart det sjølvsagt svært vanskeleg å vedta lover og reformer i realunionen.

I 1791 vart det endeleg slutt på mykje av ståk og styr i parlamentet. Ei ny grunnlov kom til å byggje på fleirtalsavgjerd. Men framleis lever seiinga.

Kan hende veit du litt meir om uttrykket «polsk riksdag» no. Du står fritt til å briljere i selskapslivet med den nyerverva innsikta. Eg har ikkje tenkt å seie til nokon kor du har ho frå.

Me er langt frå ferdige med det polske når me no skal sjå på løysingsboka denne veka. Kari Vevatne skriv: «Denne gangen var oppgaven lett å løse! Jeg kjente igjen sitatet med en gang, har lest boken i sommer, mye på grunn av at den ble anbefalt i Klok på bok-spalten for bare noen uker siden. (Jeg ønsket meg den i bursdagspresang – og fikk den.) Og det er en bok som jeg gjerne anbefaler til andre, selv om det på mange måter er en trist bok. For meg handler den mye om å være avstengt, fremmedgjort fra verden og ikke klare å bruke de muligheter som er en gitt – kanskje på grunn av sorg? Men oppi det triste så er det også en vakker bok – om kjærlighet. Bokens tittel er Polakken, forfatteren er J.M. Coetzee, og eldstesønnen til hovedpersonen heter Tomás.»

Inger Anne Hammervoll skriv: «Boka som gjeld denne veka, var vanskeleg å få tak i. Ho fanst korkje i bokhandelen eller på biblioteket, og heller ikkje BookBites hadde ho. Eg fann heller ingen vegar på internettet som førte til målet, og var budd på at eg ikkje ville finne namnet på eldstesonen. Eg kan ikkje riktig forklare korleis eg plutseleg kom inn på ei side som tilbaud full tekst, rett nok på engelsk. Glad og fornøgd las eg i veg. Det var berre éin hake: Med visse mellomrom dukka det opp videoar med uventa og noko ’vågalt’ innhald. Dei lét seg ikkje lett trykke bort, for her var det nok snakk om reklamefinansiert gratistilbod. Eg kom meg likevel gjennom boka.»

Gunnlaug og Tor Inge på Gullhaugen skriv: «J.M. Coetzee er forfattaren av boka Polakken. Både polakken og forfattaren har namn som for oss med andre morsmål er vanskelege å uttale. Han skriv nok om seg sjølv, og kanskje er dette J.M. si siste bok? Den må vi takke han for.»

John Olav Johnsen skriv: «Ei god, om ikkje gripande historie. Kortfatta og intens. Forelsking, utroskap, likesæle og medkjensle i ein atmosfære av musikk og poesi.»

På oppgåve 1638 var det desse som fann fram til den polske pianisten: Eli Winjum, Jorunn Øxnevad Lie, Nils Farstad, Per Trygve Karstensen, Ole Husby, John Olav Johnsen, Laurits Killingbergtrø, John Dag Hutchison, Ingrid S. Langvik, Skeisebibliotekaren i LASK, Magnhild Reisæter, Odd Jarle Kjørstad, Inger Merete, Kirsti og Grete, Eli Hegna, Signar Myrvang, Kari Vevatne, Reidar Birkeland, Jan Alfred Sørensen, Inger Anne Hammervoll, Else Gjesdahl Sørensen, Fritjof lampe, Folke Kjelleberg, Ragnhild Eggen, Gunnar Eide, Mari og Marianne, Bjørn O. Bjørnsen, Mette Maltau, Ingeborg Olsen, Gunnar Bæra, Inger Margrethe Berge, Vigdis Hegna Myrvang, Paul Henrik Hage, Olav B. Larsen, Olav Holten, Ingebjørg Sogge, Irene og Tore på Tranby, Bjørn Myrvang, Kjell Helge Moe, Ole G. Evensen, Eirik Holten, Gunnlaug og Tor Inge på Gullhaugen, Robert Øfsti, Torleik Stegane og Sissel Gunnarshaug. Denne gongen heiter bokvinnaren Bjørn Myrvang. Gratulerer!

Klok på bok 1640

Leif var atskillig kortere enn meg og høyden mellom oss var nesten latterlig når vi sto eller gikk ved siden av hverandre og den gjorde meg forlegen, som om jeg ikke hadde noen rett til å være høyere enn han. Men da vi satte oss, ble forskjellen i høyde borte og isteden var det den brede overkroppen og det store grove ansiktet hans som dominerte.

Sitatet er frå side 38 i boklækjarutgåva (1990). I dag skal me fram til ei novellesamling og til ein forfattar som er fødd i eit år då Nobelprisen i litteratur gjekk til ein forfattar som skreiv på tysk. Leif, som me høyrer om i sitatet, har ein tidlegare sambuar med same førenamn som ein detektiv mange av oss har minne om frå ungdomstida, og før eg godkjenner svaret, vil eg vete namnet på denne dama. Send inn førenamn på tidlegare sambuar, namn på forfattar og tittel på verk til klok@dagogtid.no. Svarfristen er til og med 7. september.

Medikus Libri