Då lovgivarane blei tvinga i kne

Jussprofessor Graver har skrive boka Tukthuslovene som del av eit forskingsprosjekt om forholdet mellom domstolane og dei andre styresmaktene, især i situasjonar der samfunnet går i meir autoritær retning. I eit slikt prosjekt passa historia om tukthuslovene perfekt inn. Desse lovene råka arbeidarklassen einsidig på tre måtar. Nye reglar i arbeidstvistlova utvida og skjerpte straffeansvaret for dei som deltok i eller oppmoda til ulovlege streikar, og gjorde fagforeiningane økonomisk ansvarlege for tap arbeidsgivaren leid ved slike aksjonar.

Eit nytt kapittel i same lova, om tvungen skilsdom («voldgift») i interessekonfliktar, tok frå arbeidarane retten til å nytte streik for å fremje lønskrava sine. Og ei tilføying i straffelova paragraf 222 kriminaliserte på det næraste alle tiltak for å hindre streikebrytarar. Det blei forbode å offentleggjere namn på streikebrytarar, setje opp streikevakt og freiste påverke streikebrytarar – i lova kalla «arbeidsvillige» – til å leggje ned arbeidet.

Vedtaket førte til bruk av rettsapparatet mot arbeidarane i arbeidskonfliktar i langt større omfang enn tidlegare.

Bakgrunnen for lovendringane forklarer Hans Petter Graver slik:

– Etter den russiske revolusjonen følgde ei radikalisering både på venstresida og på borgarleg side i Noreg. Dei meir radikale delane av begge fløyene kjempa om posisjon. Så var vel dette eit uttrykk for at den radikale delen av dei borgarlege fekk gjennomslag på slutten av 1920-talet.

– Korleis kunne Ivar Lykkes mindretalsregjering av Høgre og Frisinna Venstre få fleirtal for så radikale lovendringar? Var det faktisk slik at venstreleiaren Johan Ludwig Mowinckel i eit anfall av rein irritasjon gav støtte til noko han og partiet hans hadde vore imot?

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare