Då tyske kvinner inntok Island
HVERAGERDI: Saman med over 300 andre tyske kvinner kom Elke til Island i 1949. Dei kom for å arbeida på gard – og finna seg ein islandsk bonde.
På sofaen i Elkes stove i Hveragerdi ligg eit trekkspel, og 90-åringen er lett å be. Raskt tryllar ho fram lystige trekkspeltonar.
Foto: Harald Hognerud
Det lukkast Elke Ingrid Gunnarsson med. Ho var berre 18 år den gongen, men ville bort frå det krigsherja Tyskland. Saman med mange andre tyske jenter valde ho å ta sjansen på å dra til landet langt mot nord.
Meir enn sytti år etterpå møter me henne i ei lita, triveleg leilegheit i sentrum av Hveragerdi – den store veksthusbygda ein halv times køyretur sørom Reykjavík. Elke var berre åtte år då krigen byrja, og då me møtte ho, hadde ho for lengst feira 90-årsdag.
Det er ikkje mange att av dei tyske jentene som reiste nordover, men små glimt frå historia om dei motige kvinnene dukkar stadig opp i bøker og blad. I 2011 gav den tyske forfattaren Anne Siegel ut boka Frauen, Fische, Fjorde, og der formidlar ho historia til nokre av desse kvinnene. I Tyskland var det mange som var interesserte i lesa historia om den omvende invasjonen, og boka har kome i minst seks opplag.
Mangel på kvinner
Island var ikkje direkte involvert i den andre verdskrigen, men i mai 1940 invaderte engelskmennene landet, og året etter tok amerikanarane over. Det kom tusenvis av utanlandske soldatar til landet, og bygging av flyplassar og mange andre store prosjekt vart sett i gang. I mange land kringom i verda var dei fem krigsåra ein katastrofe, men i eit av dei fattigaste landa i Europa førte krigen til framgang og velstand.
Aktiviteten i Reykjavík var stor, og det var mangel på arbeidskraft. Frå utkantbygdene flytta kvinner og menn til hovudstaden for å få arbeid og ta del i den aukande velstanden. Særleg mange kvinner sa takk og farvel til bygdene, og over 300 gifta seg med engelske eller amerikanske soldatar. Det førte til at mange unge, einslege bønder ikkje fann seg kone. Det var rett og slett akutt kvinnemangel på den islandske landsbygda.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
