Litteratur

Mone Celin Skrede

mone@dagogtid.no

I desember i 2017 sat Kristen Roupenian på ein kafé i lag med kjærasten sin då novella hennar i The New Yorker spreidde seg som eit virus. Mor hennar ringde og gret:

– Nokon som Barack Obama følgjer på Twitter, har delt novella di.

Roupenian hadde hamna midt i metoodebatten. Novella vart ståande som mest lesen av alle sakene i The New Yorker dette året og fekk 85.000 kommentarar på Facebook og twitterkontoen Men react to Cat Person.

– Weinstein-skuldingane var ikkje kjende enno, dette hende i april 2017, etter at Trump vann presidentvalet. Det låg spenning i lufta, men når folk spør meg om eg kunne førsjå dette, er svaret sjølvsagt «absolutt ikkje». Det ein ventar skal skje når nokon les ei novelle ein har skrive, er så minimalt. Når så mange på ein gong reagerer på noko ein har skrive, er det så stort at det kjennest heilt feil, seier Roupenian og ler.

Margot og Robert

«Cat Person» handlar om ei 20 år gammal kvinne som møter ein litt eldre mann. Dei går på éin dårleg date saman. Når dei har gått til sengs, innser ho at ho tykkjer mannen er fråstøytande. Men ho fortel det ikkje til han og endar med å fullføre samleiet.

– Vi fortel oss sjølv historier om situasjonen vi står i. Margot i novella har laga seg ei historie om kven Robert, mannen, er. Når ho skjønar at historia ikkje stemmer med røynda, kjenner ho på at det er for seint å trekkje seg. Men det handlar òg om potensialet for seksuell vald, om instinktet for å ikkje gjere menn sinte, om å vere 20 år, om å vere kvinne, og om kor mykje av kvinnerolla som handlar om å vere snill, høfleg og imøtekomande. Det vert for vanskeleg å fortelje han kvifor ho ikkje vil, seier Roupenian.

Robert sender meldingar etter å ha sett Margot på ein bar. Først vil han berre vite kva han har gjort gale. Men så eskalerer det:

«Er fyren du var her sammen med typen din

???

(..)

Knuller du han fyren nå

Gjør du det

Gjør du det

Gjør du det

Svar

Hore»

Ei grense

– Kvar går grensa mellom trakassering og dum oppførsel?

– Det er eit vanskeleg spørsmål. Det er lett å tenkje at ein ikkje kan skulde på mannen når han ikkje visste at han gjorde noko gale. Men det at kvinna ikkje sa noko, inneber ikkje at ein skal ignorere kjenslene hennar. Det er fælt å tenkje på at ein kan ha gjort nokon vondt utan å meine det. Men då bør ikkje første reaksjon vere å argumentere med at fordi ho ikkje sa ifrå til deg, så er du uskuldig. Ein må skjøne at å kommunisere med menneske er vanskeleg. Eg trur kvinna ofte får, eller tek på seg, ansvaret for denne kommunikasjonen.

Til dagleg bur og lever Kristen Roupenian saman med kjærasten sin, Callie. Då ho skreiv novella, hadde ho hadde lenge vore trulova med ein mann.

– Då det tok slutt, byrja eg å nettdate. Eg vart ubehageleg klar over at eg sjølv dikta opp versjonar av personane eg snakka med. Når personen ikkje passa til ideala mine, vart eg sint. Dette vart starten på «Cat Person», seier ho.

Medan samtalen går, sit forfattaren i Oslo og tygg på eit eple. Ho er på bokturné i Europa, og «Cat person» og elleve andre tekster har vorte bundne saman mellom svarte og rosa permar. You Know You Want This er tittelen, Du vet at du vil, på norsk.

Novellene hennar handlar om makt og kjønn. Om ei jenteklasse i Kenya som terroriserer ein mannleg, kvit lærar, om ei kvinne som på magisk vis vert eigar av ein naken mann, og om eit barneselskap som tek ei skremmande vending.

– Eg vert fascinert av makt. Eg opplever at det er ubehageleg både å kjenne seg heilt makteslaus og å kjenne på at ein har altfor mykje makt. Vi lagar oss historier for å verte meir komfortable med makta vi har fått. Eg ville skrelle bort det komfortable og finne fram til det kaotiske.

– Menn og kvinner les «Cat Person» heilt ulikt, har du fortalt.

– Eg fekk inntrykk av at mange menn vart sjokkerte. Dei forstod ikkje kva som gjorde at så mange kvinner identifiserte seg med Margot i novella. Mange kvinner reagerte med overrasking på at dei ikkje var åleine om å ha opplevt noko slikt. Det finst nok like mykje overlapp som ulikskap. Men reacts to Cat Person-kontoen på Twitter representerte dei meir opne aggressive haldningane til forteljinga, frå: «Kvifor er dette publisert, er ikkje dette eit dagbokinnlegg?» til «Feministpropaganda».

Fredskorpset

Roupenian kjem frå Boston, har armensk far og engelsk mor. Ho vart med i fredskorpset rett etter Harvard-utdanninga, reiste til Kenya og underviste om hiv og aids. Seinare arbeidde ho som barnepassar og skreiv tekster medan ho prøvde å finne ut kva ho skulle gjere med livet sitt. Roupenian har doktorgrad i engelsk. Og så fort forteljinga hennar vart den mest lesne saka i The New Yorker, vart ho sett på som metoo-ekspert.

– Den einaste kvalifikasjonen eg har, er at eg har skrive fiksjon, seier Roupenian og ler.

– Tidlegare visepresident Joe Biden har fått merksemd for måten han oppfører seg på mot kvinner. Fleire videoklipp under namnet «Creepy Uncle Joe» viser Biden som klemmer, klappar og kyssar på små jenter og unge kvinner. Biden sjølv seier at han aldri meinte å oppføre seg upassande. Fire kvinner har stått fram, og sjølv om han ikkje er sikta for noko, trugar dette med å påverke sjansane hans som mogleg motkandidat til Trump i 2020-valet. Har det gått for langt?

– Nei. Det har ikkje eingong fått særskilt store følgjer for Harvey Weinstein. Eg trur vi er i ein vanskeleg fase, vi har nett byrja å snakke om det. Utfordringa er å halde fram. Eg trur at for å forstå det som skjer rundt Biden, må ein forstå sinne- og frustrasjonsnivået i veljarmassen. Då Trump vart vald, uttrykte mange av veljarane hans sinne og ei kjensle av at dei ikkje vart høyrde av styresmaktene. Mi avgrensa forståing av det som skjer rundt Biden, er at kjenslene går att. Folk ønskjer endring. I staden vert dei konfronterte med at endå ein kvit mann i 70-åra kan verte president. Dette er ikkje tida for eldre menn som tøyer grenser overfor kvinner. Ingen har truga Biden med fengsel, ingen har gått til sak mot han, men det er ein sjanse for at han kan hamne i verdas høgaste maktposisjon. Eg kan forstå trongen til å ta opp slike saker, sjølv om dei kan verke små, når det gjeld ein maktperson som skal representere oss og forsvare interessene våre.

– Kjenner ein seg nøydd til å reagere no fordi ein ikkje reagerte då videoane vart tekne?

– Eg trur mange kjenner på det. Særleg generasjonen min tek stilling til at til dømes Bill Clinton ikkje var den personen vi trudde. Det var først etter metoo det vart sett lys på maktrelasjonen mellom Monica Lewinsky og Bill Clinton, og sjølv om han òg gjorde mykje bra, var det svært alvorleg. Dette gjer ikkje situasjonen lett for Joe Biden. Eg kan ikkje seie om Biden er skuldig eller ikkje, men eg trur ikkje reaksjonane mot han er grunnlause, seier Kristen Roupenian.