¿ Kraftverk
I Odda smeltar industri om til kultur. Vasskraft vert skaparkraft, fabrikkdøra eit instrument, byrommet ei scene. Resten av alkymien tek sideren seg av.
Vegard Lian Bjerke og Kim Christer Hylland spelar, medan Fredrik Hagen les. ?
Lytt til artikkelen:
Dei svarte røyra stuper ihopklistra nedetter fjellveggen i Tyssedal, frå kjeldene og ned i kraftstasjonen, der natur vert forvandla til sivilisasjon. Samstundes, inne i byen, samlar forfattarar og lesarar seg til det årlege Litteratursymposiet i Odda. Fabrikkane, smelteverket og folkebadet er forvandla til kulturscener.
Tyssedal er kjelda til mykje av skaparkrafta i Odda, forstod eg då eg prata med Gro Tyssedalstveit Kollbotn, som når ho ikkje er produsent for symposiet, er besøksansvarleg ved Kraftmuseet i Tyssedal. I baren gav ho meg ei lidenskapeleg på sparket-førelesing om historia til kraftutbygginga og konkluderte med at «om ikkje verda hadde hatt behov for kalsiumkarbid, og om ikkje Sam Eyde hadde sett at tilgangen til kraft i Tyssovassdraget ville løyse det heile, så hadde det ikkje vore noko litteratursymposium». Med andre ord: ingen fossefall, ingen festival.
Fordi det er fullt på hotellet i Odda, er eg plassert her, i det som tidleg på 1900-talet var eit administrasjonshotell for ingeniørar og styremedlemmer i AS Tyssefaldene. Arrangørane for festivalen har gitt meg drosjebongar, slik at eg kan fyke att og fram gjennom tunnelane, langs den tronge fjorden, forbi fabrikkane. Det passar meg godt, for her slepp ein å møte andre festivaldeltakarar før ein har fått i seg kaffi. Ein får sitte i fred i frukosten, sjå skodda rulle opp frå sjøen, langs kløfta der fossen framleis hadde velta seg om han ikkje hadde blitt hausta og forsegla av menneskehender. Røyra er merkeleg pirrande, som slør og hanskeskinn og strømpebukser, som ein burka. Kanskje fordi ein sjølv må sjå for seg fossen, mane han fram inni seg, som om fjellsida er ei bok, som om røyra er bokstavar.
Fram og tilbake i tunnelane, i drosje. Eg køyrer fleire turar med Evald Jåstad, stolt eigar av verdas fyrste Ford Focus RS-modell registrert som taxi. Han fortel at han og racerbilen kan skilte med å ha vore både på Norge rundt, på TV 2 og i danske lokalavisar, og det kan ein godt forstå, for Evald og bilen er ein karismatisk duo, som rusa rett ut av ein Odda-roman av Frode Grytten, Marit Eikemo eller Lars Ove Seljestad. Taxien er blå og kvit og ser ut som om han kan flyge – er kanskje eit leikent monument over eit høgdepunkt i det amerikanske industrieventyret – og han akselererer så raskt forbi ein buss at eg grip tak i setet til Evald og ropar:
– Nei, ikkje gjer det!
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
