Omveg til døden
WIEN–OSLO–AUSCHWITZ: Ruth Maier-utstillinga på HL-senteret er enkel og opplysande.
Eit bilete Ruth Maier måla med motiv frå Vår Frelses gravlund i Oslo.
Alle foto er utlånte frå HL-senteret
Ruth Maiers 22 år korte liv er blitt til ei internasjonal utstilling, laga med norsk assistanse på eit dokumentasjonssenter i Wien, fødebyen hennar, no å sjå i det som under krigen var Maria Quislings musikkrom i Villa Grande på Bygdøy, der HL-senteret – Senter for studier av Holocaust og livssynsminoriteter – held til.
Dette gir endå meir meining enn ein først skulle tru. For alt dagen etter at Quisling var blitt «ministerpresident», 1. februar 1942, tinga han 12.000 eksemplar av «Spørreskjema for jøder i Norge». Svara som kom inn, la grunnlaget for massedeportasjonane seinhaustes same år. Ei av dei som hadde fylt ut skjemaet – med skrivemaskin, sidan ho hadde gått kurs for å lære seg noko nyttig – var Ruth Maier. Det sirleg utfylte skjemaet er med på utstillinga.
Familien
Så mykje nytt får vi ikkje sjå, men vi kjem nærare innpå familien Maier – far, mor og veslesøster Judith. Og dei enkle, kortfatta montasjane på tre språk får nøkternt fram noko av galskapen som tok livet hennar og – framfor alt – korleis det var å vere ung, jødisk kvinne på flukt frå jødefiendtlege krefter. Krefter som kunne finnast der du minst venta det, til dømes blant norske politifolk.
Det var som om ytre omstende definerte livet hennar. Familien hadde meldt seg ut av det jødiske trussamfunnet i Wien alt i 1927, då jenta var sju år, og levde om lag som ateistar. Men då nazistane vedtok dei antisemittiske Nürnberglovene i 1935 og nokre år seinare annekterte Austerrike, var det sjølvsagt ingen som spurde kva ho meinte. Då blei familien kasta ut av husværet sitt fordi dei var jødiske. Og då nazistane på 18-årsdagen hennar, natt til 10. november 1938, sette i gang Krystallnatta, med omfattande valdshandlingar mot jødar og jødisk eigedom både i Tyskland og Austerrike, gjekk det med all gru opp for Ruth kva ho stod andsynes.
«Nå vet jeg (…) hva mennesker er i stand til å gjøre. Mennesker, Guds avbilde», skreiv ho i dagboka si dagen etter.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
