Ord om språk
Berre ugagn
Nokre ord gjer meir skade enn gagn, men folk har nok meint at gjegn er til stort gagn, for det dukkar jamvel opp som preposisjon og førefeste.
Teikning: May Linn Clement
«Den som har gagnet, kan ha møda med», seier ordtaket. Det læt som ei rettvis og gagnleg ordning. I røynda er det mange som slit seg helselause, og so gagnar det fyrst og fremst nokon andre. Kan henda har dei ei gagnløyse av ein sjef, til dømes ein som er leiar meir i namnet enn i gagnet.
Me kunne ha teke ein gjegnveg bort til røtene til gagn. Haken er at ordet gjegnveg er mindre kjent enn synonyma snarveg og beinveg. Adjektivet gjegn (ofte uttala gjeng, men ikkje i ætt med gjengs (av gå), som i «gjengs oppfatning») tyder både ‘tenleg, eigna, rett, rak, rettvis, god’ (norr. gegn). Det er same ordet som svensk gen, som er best kjent i superlativ: genast (‘straks’, jf. òg genväg ‘beinveg’ og gena ‘ta beinvegen’).
Nokre ord gjer meir skade enn gagn, men folk har nok meint at gjegn er til stort gagn, for det dukkar jamvel opp som preposisjon og førefeste. Norrønt í gegn (‘imot; i staden for; som vederlag’) er vorte igjen (‘tilbake; på ny; i lukka stilling’ mfl.). Det er ei dansk form. Tydingar som ‘på ny’ («no er dei her igjen») og ‘i lukka stilling’ («ta igjen døra») er òg rekna som innlånte. Det vanlege i norske målføre er å nytta att her.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
