Frå sjakkverda: Burger med cheapo utan salami
Faksimile frå Chess Review 1953. Burger sit med dei svarte brikkene og introduserer ein «cheapo».
Foto: Edward Winters chesshistory.com
I sjakkhistoria dukkar det opp karakterar som synest meir litterære enn ekte. Avstikkarane i biografien deira kjem heilt uventa. Amerikanaren Karl Burger (1933–2000) var ein slik. Då han spela på sjakklaget til Columbia-universitetet, fann han opp ordet cheapo, som òg vert nytta i norsk sjakksjargong i tydinga «billeg triks».
Burger var ti år eldre enn Bobby Fischer, som han gav leksjonar i Manhattan Chess Club. Bobby sat alltid med ein salamisandwich under analysane. Det var eigenleg ikkje lov å eta i klubben, men ein gjorde unntak for det unge geniet. Sjakkbrettet var fullt av smular frå sandwichen, noko Burger mislikte sterkt, og som gjorde at han utvikla eit livslangt hat mot salami.
Burger var lækjar, men heldt fram med å bu heime hos foreldra og hushalderska deira. Som 40-åring hadde han tent nok pengar og slutta i jobben for å verta fulltids sjakkspelar. Han meinte at svevn var viktigare enn opningsteori, og sentralt i sjakklivet hans var ei god pute. Amerikanske hotell hadde store, gode senger, men det var verre i Europa. Burger sende difor ei pute i posten nokre veker før han kom til sjakkhotellet. Verst var Noreg og turneringane på Gausdal. Sengene på høgfjellshotellet var så smale at dei minte om ei likkiste, skriv amerikansk-ukrainske Orest Popovytsj, som var saman med venen sin på Gausdal på 1980-talet.
Dei to gjekk turar i norsk fjellnatur og diskuterte ukrainsk historie. Kongstanken til dr. Burger var korleis verda hadde vore om svenskekongen Karl 12. og ukrainaren Ivan Mazepa hadde vunne slaget ved Poltava i 1709. Ukraina ville ha vore eit fritt land. Det ville ikkje ha vore noko russisk imperium, ingen fyrste verdskrig, ingen andre verdskrig. Og det ville ikkje ha vore nokon amerikansk ekspedisjon til Gausdal, av di Popovytsj ikkje ville ha emigrert til USA, men levd lukkeleg i Lviv.
Då foreldra til Burger døydde, flytte hushalderska gjennom 30 år heim til delstaten Georgia, til eit varmare klima. Burger kunne ikkje leva utan hushalderska og flytta etter. Ho stelte for han til ho døydde i 1996. Burger sat heime og spela sjakk nokre år på Internett fram til han døydde i 2000.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonalmeister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
I sjakkhistoria dukkar det opp karakterar som synest meir litterære enn ekte. Avstikkarane i biografien deira kjem heilt uventa. Amerikanaren Karl Burger (1933–2000) var ein slik. Då han spela på sjakklaget til Columbia-universitetet, fann han opp ordet cheapo, som òg vert nytta i norsk sjakksjargong i tydinga «billeg triks».
Burger var ti år eldre enn Bobby Fischer, som han gav leksjonar i Manhattan Chess Club. Bobby sat alltid med ein salamisandwich under analysane. Det var eigenleg ikkje lov å eta i klubben, men ein gjorde unntak for det unge geniet. Sjakkbrettet var fullt av smular frå sandwichen, noko Burger mislikte sterkt, og som gjorde at han utvikla eit livslangt hat mot salami.
Burger var lækjar, men heldt fram med å bu heime hos foreldra og hushalderska deira. Som 40-åring hadde han tent nok pengar og slutta i jobben for å verta fulltids sjakkspelar. Han meinte at svevn var viktigare enn opningsteori, og sentralt i sjakklivet hans var ei god pute. Amerikanske hotell hadde store, gode senger, men det var verre i Europa. Burger sende difor ei pute i posten nokre veker før han kom til sjakkhotellet. Verst var Noreg og turneringane på Gausdal. Sengene på høgfjellshotellet var så smale at dei minte om ei likkiste, skriv amerikansk-ukrainske Orest Popovytsj, som var saman med venen sin på Gausdal på 1980-talet.
Dei to gjekk turar i norsk fjellnatur og diskuterte ukrainsk historie. Kongstanken til dr. Burger var korleis verda hadde vore om svenskekongen Karl 12. og ukrainaren Ivan Mazepa hadde vunne slaget ved Poltava i 1709. Ukraina ville ha vore eit fritt land. Det ville ikkje ha vore noko russisk imperium, ingen fyrste verdskrig, ingen andre verdskrig. Og det ville ikkje ha vore nokon amerikansk ekspedisjon til Gausdal, av di Popovytsj ikkje ville ha emigrert til USA, men levd lukkeleg i Lviv.
Då foreldra til Burger døydde, flytte hushalderska gjennom 30 år heim til delstaten Georgia, til eit varmare klima. Burger kunne ikkje leva utan hushalderska og flytta etter. Ho stelte for han til ho døydde i 1996. Burger sat heime og spela sjakk nokre år på Internett fram til han døydde i 2000.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonalmeister i sjakk.
Fleire artiklar
Han heitte John Guillot, men skifta namn til Johnnie Allan og blei pub- rockar.
Arkivet: For tida framstår ikkje USA som det lova landet, men hausten for 50 år sidan var Elvis Presley på hitlistene i USA og England med «Promised Land»
Mogleg trasé for jarnbane mellom Narvik eller Bjørnfjell til Tromsø.
«Tanken om å realisera tog til Tromsø gjennom Sverige er på ingen måte ny.»
Daniel Sommer, Johannes Lundberg og Arve Henriksen.
Foto: Kristin Lidell
Fint nordisk samarbeid
Her er det ikkje spor av langhalm.
Polakkane er skumle bridgespelarar. Her frå avslutningsseremonien under World Bridge Games i Buenos Aires nyleg.
Foto: Poli Zolto / World Bridge Federation
Dąbrowskis masurka
For to veker sidan vann Polen gull i det som uformelt blir kalla bridgens olympiade, i Buenos Aires.
Snart heime: Denne gjengen er klar for å kome heim – fulle av feittsyrer dei har sikra seg i fjellet.
Foto: Siri Helle
Geografisk heimehøyrande lam
Problema oppstår med papirarbeid og pellets.
Papiravisa