Kan ein leva av sjakk?
Fabiano Caruana (til høgre), i dag nummer to i verda, lever godt av å spela sjakk, medan den legendariske trenaren Bruce Pandolfini lever av å undervisa born i Washington Square Park.
Foto: Martin Schoeller
Sjansen for at ein nordmann er god nok til å leva som profesjonell sjakkspelar, er ikkje stor. Leif Øgaard freista dette livet på 1970-talet, men rundt 1980 hadde familiefaren ei årsløn på 20.000 kroner. Han gav seg på topp (ca. nummer 50 i verda).
Nokre år seinare var Knut Jøran Helmers vår einaste sjakkproff, men i praksis utan løn. Kona tente gode pengar, så det gjekk rundt. Så kom Simen Agdestein, elev av Helmers. Han var den fyrste som kunne leva av sjakken, men han levde endå betre som fotballspelar. Helmers var misnøgd då han tykte Agdestein spolerte sjansen til å verta noko så sjeldan som ein «lukkeleg norsk sjakkproff».
Einar Gausel freista lukka som sjakkproff, men «om eg skal leva av å spela, må eg bu i ei campingvogn», sa han etter NM-sigeren i 1992.
I dag har vi to sjakkproffar utanom Carlsen (eg reknar ikkje med TV 2-kommentator Jon Ludvig Hammer, dei som lever av å undervisa i sjakk, eller unge, lovande spelarar som tek eit friår på loffen i sjakkverda). Dei to er Johan-Sebastian Christiansen (26) og Aryan Tari (25), nummer to og tre på noregsrankinga og nummer 77 og 100 i verda.
Båe har halde stien sin rein: inga undervisning, inga TV-kommentering, inga skriving. Berre speling. Men diverre spelar dei heller ikkje all verda, eit stykke bak verdseliten. Etter fleire år som sjakkproffar veit dei kor mykje slit som ligg bak kvart ratingpoeng. Dei tek difor ikkje sjansen på å spela NM denne veka. Remisar mot norske amatørar ville kosta dei dyrt.
Ein sjakkproff lever av ratinga, men ein lever ikkje godt. Det finst få turneringar i dag der arrangøren vil betala for å ha med sterke spelarar. Eit godt sjakktrekk frå ein sjakkproff har lægre verdi når ein datamaskin kan gjera eit minst like godt trekk hos amatøren heime i stua.
Ein effekt av globaliseringa er dessutan at vinnaren, den beste, får alt. Alle arrangørar vil ha Magnus Carlsen. Alle som ser sjakk på Internett, vil fylgja Hikaru Nakamura (den best betalte «streamaren»). Nakamura er rangert som nummer tre i verda, men han tener mykje meir på å prata sjakk på Internett enn på å spela.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Sjansen for at ein nordmann er god nok til å leva som profesjonell sjakkspelar, er ikkje stor. Leif Øgaard freista dette livet på 1970-talet, men rundt 1980 hadde familiefaren ei årsløn på 20.000 kroner. Han gav seg på topp (ca. nummer 50 i verda).
Nokre år seinare var Knut Jøran Helmers vår einaste sjakkproff, men i praksis utan løn. Kona tente gode pengar, så det gjekk rundt. Så kom Simen Agdestein, elev av Helmers. Han var den fyrste som kunne leva av sjakken, men han levde endå betre som fotballspelar. Helmers var misnøgd då han tykte Agdestein spolerte sjansen til å verta noko så sjeldan som ein «lukkeleg norsk sjakkproff».
Einar Gausel freista lukka som sjakkproff, men «om eg skal leva av å spela, må eg bu i ei campingvogn», sa han etter NM-sigeren i 1992.
I dag har vi to sjakkproffar utanom Carlsen (eg reknar ikkje med TV 2-kommentator Jon Ludvig Hammer, dei som lever av å undervisa i sjakk, eller unge, lovande spelarar som tek eit friår på loffen i sjakkverda). Dei to er Johan-Sebastian Christiansen (26) og Aryan Tari (25), nummer to og tre på noregsrankinga og nummer 77 og 100 i verda.
Båe har halde stien sin rein: inga undervisning, inga TV-kommentering, inga skriving. Berre speling. Men diverre spelar dei heller ikkje all verda, eit stykke bak verdseliten. Etter fleire år som sjakkproffar veit dei kor mykje slit som ligg bak kvart ratingpoeng. Dei tek difor ikkje sjansen på å spela NM denne veka. Remisar mot norske amatørar ville kosta dei dyrt.
Ein sjakkproff lever av ratinga, men ein lever ikkje godt. Det finst få turneringar i dag der arrangøren vil betala for å ha med sterke spelarar. Eit godt sjakktrekk frå ein sjakkproff har lægre verdi når ein datamaskin kan gjera eit minst like godt trekk hos amatøren heime i stua.
Ein effekt av globaliseringa er dessutan at vinnaren, den beste, får alt. Alle arrangørar vil ha Magnus Carlsen. Alle som ser sjakk på Internett, vil fylgja Hikaru Nakamura (den best betalte «streamaren»). Nakamura er rangert som nummer tre i verda, men han tener mykje meir på å prata sjakk på Internett enn på å spela.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.
Papiravisa