Kan ein leva av sjakk?
Fabiano Caruana (til høgre), i dag nummer to i verda, lever godt av å spela sjakk, medan den legendariske trenaren Bruce Pandolfini lever av å undervisa born i Washington Square Park.
Foto: Martin Schoeller
Sjansen for at ein nordmann er god nok til å leva som profesjonell sjakkspelar, er ikkje stor. Leif Øgaard freista dette livet på 1970-talet, men rundt 1980 hadde familiefaren ei årsløn på 20.000 kroner. Han gav seg på topp (ca. nummer 50 i verda).
Nokre år seinare var Knut Jøran Helmers vår einaste sjakkproff, men i praksis utan løn. Kona tente gode pengar, så det gjekk rundt. Så kom Simen Agdestein, elev av Helmers. Han var den fyrste som kunne leva av sjakken, men han levde endå betre som fotballspelar. Helmers var misnøgd då han tykte Agdestein spolerte sjansen til å verta noko så sjeldan som ein «lukkeleg norsk sjakkproff».
Einar Gausel freista lukka som sjakkproff, men «om eg skal leva av å spela, må eg bu i ei campingvogn», sa han etter NM-sigeren i 1992.
I dag har vi to sjakkproffar utanom Carlsen (eg reknar ikkje med TV 2-kommentator Jon Ludvig Hammer, dei som lever av å undervisa i sjakk, eller unge, lovande spelarar som tek eit friår på loffen i sjakkverda). Dei to er Johan-Sebastian Christiansen (26) og Aryan Tari (25), nummer to og tre på noregsrankinga og nummer 77 og 100 i verda.
Båe har halde stien sin rein: inga undervisning, inga TV-kommentering, inga skriving. Berre speling. Men diverre spelar dei heller ikkje all verda, eit stykke bak verdseliten. Etter fleire år som sjakkproffar veit dei kor mykje slit som ligg bak kvart ratingpoeng. Dei tek difor ikkje sjansen på å spela NM denne veka. Remisar mot norske amatørar ville kosta dei dyrt.
Ein sjakkproff lever av ratinga, men ein lever ikkje godt. Det finst få turneringar i dag der arrangøren vil betala for å ha med sterke spelarar. Eit godt sjakktrekk frå ein sjakkproff har lægre verdi når ein datamaskin kan gjera eit minst like godt trekk hos amatøren heime i stua.
Ein effekt av globaliseringa er dessutan at vinnaren, den beste, får alt. Alle arrangørar vil ha Magnus Carlsen. Alle som ser sjakk på Internett, vil fylgja Hikaru Nakamura (den best betalte «streamaren»). Nakamura er rangert som nummer tre i verda, men han tener mykje meir på å prata sjakk på Internett enn på å spela.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Sjansen for at ein nordmann er god nok til å leva som profesjonell sjakkspelar, er ikkje stor. Leif Øgaard freista dette livet på 1970-talet, men rundt 1980 hadde familiefaren ei årsløn på 20.000 kroner. Han gav seg på topp (ca. nummer 50 i verda).
Nokre år seinare var Knut Jøran Helmers vår einaste sjakkproff, men i praksis utan løn. Kona tente gode pengar, så det gjekk rundt. Så kom Simen Agdestein, elev av Helmers. Han var den fyrste som kunne leva av sjakken, men han levde endå betre som fotballspelar. Helmers var misnøgd då han tykte Agdestein spolerte sjansen til å verta noko så sjeldan som ein «lukkeleg norsk sjakkproff».
Einar Gausel freista lukka som sjakkproff, men «om eg skal leva av å spela, må eg bu i ei campingvogn», sa han etter NM-sigeren i 1992.
I dag har vi to sjakkproffar utanom Carlsen (eg reknar ikkje med TV 2-kommentator Jon Ludvig Hammer, dei som lever av å undervisa i sjakk, eller unge, lovande spelarar som tek eit friår på loffen i sjakkverda). Dei to er Johan-Sebastian Christiansen (26) og Aryan Tari (25), nummer to og tre på noregsrankinga og nummer 77 og 100 i verda.
Båe har halde stien sin rein: inga undervisning, inga TV-kommentering, inga skriving. Berre speling. Men diverre spelar dei heller ikkje all verda, eit stykke bak verdseliten. Etter fleire år som sjakkproffar veit dei kor mykje slit som ligg bak kvart ratingpoeng. Dei tek difor ikkje sjansen på å spela NM denne veka. Remisar mot norske amatørar ville kosta dei dyrt.
Ein sjakkproff lever av ratinga, men ein lever ikkje godt. Det finst få turneringar i dag der arrangøren vil betala for å ha med sterke spelarar. Eit godt sjakktrekk frå ein sjakkproff har lægre verdi når ein datamaskin kan gjera eit minst like godt trekk hos amatøren heime i stua.
Ein effekt av globaliseringa er dessutan at vinnaren, den beste, får alt. Alle arrangørar vil ha Magnus Carlsen. Alle som ser sjakk på Internett, vil fylgja Hikaru Nakamura (den best betalte «streamaren»). Nakamura er rangert som nummer tre i verda, men han tener mykje meir på å prata sjakk på Internett enn på å spela.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
«Me har ikkje grunnlag for å seia at bokmålsbrukarar har kvassare penn enn andre, men nokre av dei evnar å kløyva kvass i to.»
Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.
Foto: Another World Entertainment
Propaganda på agendaen
Fører og forfører er ein drivande historietime om tidenes skumlaste skrønemakar.
Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.
Foto: Mohammed Yassin / Reuters / NTB
Fredsavtale med biverknader
Avtalen mellom Israel og Libanon kan få vidtrekkjande konsekvensar.
President Donald Trump og budsjettdirektøren hans, Russel Vought, held pressekonferanse i Det kvite huset i Washington i 2019. No får Vought på ny denne jobben. I mellomtida har han vore sentral i Project 2025.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Project 2025 – ein plan for omforming av USA
Les eit utval av politikkframlegga her.
Thomas Hylland Eriksen fotografert i samband med utgjevinga av boka Appenes planet i 2021.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
«Eit førebilete på den offentlege intellektuelle som ujålete og usnobba ytra seg i ålmenta.»
Thomas Hylland Eriksen (1962–2024)
Papiravisa