Ukrut forgår ikkje så lett, seier vi om dei som er strie og toler mykje utan å bukke under, anten det er menneske, dyr eller vokstrar.

Då snakkar vi dansk, utan å vite det. Ukrudt er det danske ordet for ugras.

For oss som har vakse opp på norske gardar, er ugraset ein uomgjengeleg del av barndommen. Ugraset var den uslitelege fienden, frå vår til haust. Det tok lyset, vatnet, næringa og voksterplassen frå matplantane våre, som rotfrukter, kål og poteter.

Rotfruktene vart sådde så tidleg det var forsvarleg. For tidleg såing kunne medføre mykje frøstokk i kålrotåkeren.

Når frøa vel hadde spirt, måtte vi krype langs dei spirte frøa og tynne ut. Alt som hadde spirt, kunne ikkje vere med vidare. Då vart det for trongt for alle.

Og så starta sommarens krig mot ugraset, som melde seg straks sola byrja å varme. Ein del ugras, som vassarve, var greie å ha med å gjere. Når vi hadde rive dei opp med rot, la dei seg ned på bakken for å døy.

Andre var verre. Verst var kveka, det mest brysame åkerugraset i vårt land, seier leksikonet.

Nede i jorda har kveka lange krypande jordstenglar. Desse spreier seg under bakken og legg nytt land under seg. Frå desse stenglane skyt det opp små grøne skot som etter kvart blir til store frodige grasdottar. Desse grasdottane skal inn i fotosyntesen. Dei skal bruke klorofyllet sitt til å lage næring av sol og vatn, slik andre plantar gjer.

Denne næringa blir så send frå blada ned i jordstenglane nede i bakken, der ho held kveka med energi til spreiingsarbeidet. Krigen mot kveka kravde godt slipte ugrasgrev og tolmod.

Når dei små grøne kvekeskota stakk opp, var vi der ustoppeleg med skarpe grev og grov dei opp. Dermed vart det ingen grasdott som kunne forsyne jordstenglane med den næringa som var nødvendig for å gjere spreiingsarbeidet sitt. Og jordstenglane svalt i hel og vart til rotnande planterestar som gav god matjord.

Med grev og tolmod hadde vi nedkjempa det mektigaste ugraset. Jorda var kvekefri.

Eit anna seigt ugras var høymola. Ho voks i enga, der ho raga høgt over graset og stod og lyste som eit fyrtårn ved kysten.

Høymola i enga var godt synleg. Ho fortalde om vanstyre på garden og var til skam for bonden.

Her nytta det ikkje med tolmod. Rå makt måtte til.

Før slåmaskinen kom, gjekk vi gjennom enga og drog opp kva einaste høymole med stilk og røter. Så samla vi dei og la dei ein avsides stad der dei kunne liggje og rotne i ro og fred.

Om dei kom inn i låven med tørrhøyet, ville frøet bli med gjennom kumagen til kumøkka og dukke opp som ny høymole neste sommar.

Då eg i vaksen alder fekk eigen hage, var det ei djup og ekte glede for meg å gå rundt og sende ugrasa ut av livet.

Eg hadde mykje å hemne.

Andreas Skartveit